Mống mắt mỗi người là duy nhất

Trao đổi với VietNamNet, bác sĩ Nguyễn Đức Vinh Quang, Khoa Mắt, Bệnh viện Đa khoa Sài Gòn (TP.HCM) cho biết mống mắt là một cấu trúc mỏng, hình tròn nằm trong mắt, có công dụng điều chỉnh đường kính và kích cỡ của đồng tử.

Màu mắt của mỗi người được quyết định chính bởi màu của mống mắt, khác biệt ở các chủng tộc khác nhau, có người màu mắt nâu, nâu sẫm nhưng cũng có người màu mắt là xanh lam…

Ở trong bóng tối, mống mắt sẽ mở to ra để thu nhận ánh sáng còn khi ra trời nắng, mống mắt thu nhỏ lại để tránh chói mắt.  

“Mống mắt có cấu trúc sắp xếp ở mỗi người khác nhau, được cá nhân hoá hoàn toàn. Đây là một đặc điểm nhận dạng sinh trắc học tương tự như vân tay ở từng người”, bác sĩ Quang nói.

Còn theo bác sĩ Huỳnh Thị Bích Liễu, Phó trưởng khoa Mắt, Bệnh viện Lê Văn Thịnh (TP.HCM), mống mắt bao gồm hai lớp: lớp mạch sợi có sắc tố ở phía trước và lớp tế bào biểu mô chứa sắc tố ở phía dưới. Lớp mạch sợi được nối với cơ thắt đồng tử, cơ này co bóp đồng tử theo chuyển động tròn, và một tổ hợp các cơ giãn đồng tử, kéo rộng mống mắt để đồng tử mở to ra.

Mặt sau được bao phủ bởi một lớp biểu mô chứa nhiều sắc tố dày khoảng hai tế bào, nhưng mặt trước không có biểu mô. Rìa ngoài của mống mắt được gắn với củng mạc.

Qua kính hiển vi, hình dạng của mống mắt sẽ có các sợi, các hốc, các thớ cơ, sắp xếp hoàn toàn khác nhau. Khi phân tích qua máy quét chuyên dụng, mống mắt ở mỗi người sẽ hoàn toàn khác nhau. Các bác sĩ khẳng định gần như rất hiếm xảy ra tình trạng hai người có mống mắt giống nhau, kể cả là anh em sinh đôi.

Khi nào mống mắt bị thay đổi?

Bác sĩ Huỳnh Thị Bích Liễu cho biết mống mắt sẽ định danh được mỗi cá nhân nên việc thu thập mống mắt vào cơ sở dữ liệu căn cước là hoàn toàn khả thi.

Trong y khoa, mống mắt thường không thay đổi theo thời gian trừ các trường hợp như người bệnh gặp chấn thương mắt, xuất huyết nội nhãn, phù viêm do viêm màng bồ đào, viêm mống mắt, viêm mống mắt dị sắc, Glaucoma có dùng thuốc tra nhỏ kéo dài, u lành và ác của mống mắt…

“Mống mắt là thông tin sinh trắc học được nhận dạng nhanh nhất và đúng nhất, nếu chúng không bị thay đổi”, bác sĩ Liễu nói.

Còn theo bác sĩ Nguyễn Đức Vinh Quang, những người bị tổn thương cấp tính ở mắt, người lớn tuổi phải thực hiện thủ thuật hay phẫu thuật liên quan đến mống mắt có thể gặp khó khăn khi sử dụng nhận diện bằng cách này.

Anh lấy ví dụ đơn giản, một số dòng điện thoại thế hệ mới hiện nay áp dụng bảo mật bằng cách quét tia qua mống mắt. Nếu người dùng gặp một tổn thương khiến giác mạc bị mờ, tia không quét qua được giác mạc để “scan” mống mắt thì không thể vượt qua bảo mật.  

“Thu thập mống mắt hay vân tay đều có ưu - nhược điểm khác nhau. Do đó, một yếu tố đơn lẻ không thể định danh cá nhân một cách chính xác và đầy đủ, mà chúng ta cần tích hợp các yếu tố sinh trắc học với nhau”, bác sĩ Quang nói.

Bác sĩ cũng chia sẻ việc thu thập mống mắt để nhận diện cá nhân không phải điều mới, được nhiều quốc gia áp dụng. Một số thế hệ điện thoại thông minh, hệ thống bảo mật cấp cao cũng dùng cả vân tay và mống mắt…  

Độ tin cậy của nhận diện bằng mống mắt so với vân tay

Ở các trường thuộc khu vực ngoại thành, con số này cũng trên 20%, cụ thể: Trường Tiểu học Quang Trung, huyện Phú Xuyên (31,1%); Trường Tiểu học Tản Lĩnh, huyện Ba Vì (26,8%); Trường Tiểu học Bình Yên, huyện Thạch Thất (24,1%); Trường Tiểu học Hiền Ninh, huyện Sóc Sơn (20,9%)...

Nguyên nhân của tình trạng này, theo PGS.TS Bùi Thị Nhung, là do chế độ dinh dưỡng không hợp lý, thừa năng lượng hay chất đạm nhưng lại thiếu vi chất. Tâm lý của ông bà, cha mẹ muốn con, cháu bụ bẫm là một trong những nguyên nhân khiến trẻ bị thừa cân, béo phì. Bên cạnh đó, trẻ thiếu hoạt động thể lực, sử dụng thực phẩm nhiều đường cũng dẫn đến thừa cân, béo phì.

"Nhất là với lứa tuổi học đường, chế độ ăn không cân bằng, không đa dạng, trẻ thích ăn đồ chế biến sẵn, thức ăn có nhiều chất béo, không thích ăn cá, tôm, cua hải sản, không thích ăn rau…, vận động ít càng làm gia tăng nguy cơ béo phì", PGS Nhung thông tin.

Một khảo sát được tiến hành trên 600 bà mẹ ở Hà Nội, Đà Nẵng, Hải Phòng cho thấy, khi con có tình trạng dinh dưỡng bình thường thì đa phần các bà mẹ nghĩ rằng, con bị thiếu dinh dưỡng. Chỉ 20% bà mẹ có con bị béo phì nhận ra con mình có tình trạng này.

Nhiều hệ quả nghiêm trọng khi trẻ thừa cân, béo phì

PGS.TS Bùi Thị Nhung nhấn mạnh, thừa cân, béo phì dẫn tới nhiều hệ quả nghiêm trọng. Khi xét nghiệm 500 trẻ béo phì, có từ 35-50% trẻ bị rối loạn mỡ máu. Hiện nay, đái tháo đường cũng không còn là bệnh của người lớn mà đang bị trẻ hóa. Thực tế tại các cơ sở y tế đang quản lý không ít trẻ mắc đái tháo đường tuýp 2, thường là trẻ thừa cân, béo phì.

Cũng theo PGS.TS Bùi Thị Nhung, nhiều năm qua, việc thực hiện bữa ăn mầm non được chú ý, giáo viên được đào tạo, tổ chức tốt hơn, có các phần mềm xây dựng thực đơn. Tuy nhiên, ở khối tiểu học trở lên còn gặp nhiều khó khăn. 

Thực tế nhiều trường học chưa có đầy đủ cơ sở vật chất, tiếp nhận bữa ăn từ các công ty cung ứng thực phẩm. Đây là nguyên nhân khiến xảy ra ngộ độc thực phẩm. Cán bộ phụ trách bán trú của nhiều trường cũng chưa được đào tạo về dinh dưỡng, căng tin bán thực phẩm không lành mạnh.

Chương trình Sức khỏe học đường giai đoạn 2021-2025 đặt mục tiêu: 

- 100% trường học tổ chức các hoạt động giáo dục dinh dưỡng hợp lý, thực phẩm lành mạnh, an toàn cho học sinh thông qua các giờ học chính khóa, hoạt động ngoại khóa.

- 100% trường học có tổ chức bữa ăn học đường và căng tin trường học bảo đảm các điều kiện về vệ sinh, an toàn thực phẩm theo quy định, trong đó 60% trường học ở khu vực thành thị và 40% trường học ở khu vực nông thôn xây dựng thực đơn đáp ứng nhu cầu theo khuyến nghị của Bộ Y tế về bảo đảm dinh dưỡng hợp lý theo lứa tuổi và đa dạng thực phẩm.

- 60% trường học có tổ chức bữa ăn học đường sử dụng sữa và các sản phẩm từ sữa trong bữa ăn học đường đạt chuẩn theo quy định.

- 100% học sinh được tuyên truyền, giáo dục về sức khỏe và nâng cao kiến thức phòng, chống bệnh, tật học đường, bệnh không lây nhiễm và sức khỏe tâm thần; được giáo dục về dinh dưỡng hợp lý, thực phẩm lành mạnh, an toàn.

Theo các chuyên gia, một chế độ ăn uống lành mạnh với trẻ bị đái tháo đường, thừa cân béo phì là trẻ được khuyến khích ăn thực phẩm ít béo, giàu chất dinh dưỡng, như ngũ cốc và bánh mì nguyên hạt, trái cây, rau, sản phẩm từ sữa và protein. Hạn chế thức ăn và đồ uống có đường. Khuyến khích nhiều hoạt động thể chất.

Bên cạnh đó, 60% người cao tuổi được khám sức khỏe định kỳ ít nhất 1 lần năm tại các xã thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Ngoài ra, tăng thêm 60% người sử dụng dịch vụ dân số, kế hoạch hóa gia đình tại các xã có triển khai chiến dịch tại khu vực III thuộc vùng đồng bào dân tộc và miền núi; Thực hiện công tác truyền thông, tư vấn về bệnh Thalassemia tại khoa sản của các bệnh viện đa khoa tuyến tỉnh, tuyến huyện.

Với nhiệm vụ về sàng lọc trước sinh, sơ sinh, lãnh đạo ngành dân số tỉnh Bình Định đánh giá điểm đáng mừng là các huyện miền núi đã làm khá tốt. Đồng thời, tại các huyện miền núi, hoạt động quản lý thai, theo dõi thai kỳ cũng được giám sát, quản lý chặt chẽ hơn trước rất nhiều.

Tại huyện vùng cao An Lão, nơi có 3 dân tộc Kinh, Hre và Bana cùng sinh sống, trong đó 40/57 thôn là đồng bào dân tộc thiểu số, nhu cầu sàng lọc trước sinh, sơ sinh tăng lên sau khi triển khai Dự án 7.

Đại diện Khoa Ngoại Chăm sóc sức khỏe sinh sản, Trung tâm Y tế huyện An Lão, chia sẻ đầu năm 2023, huyện nhận 43 mẫu sàng lọc trước sinh, 48 mẫu sàng lọc sơ sinh. Người dân ở 8 xã thuộc khu vực 3 của huyện đều được thực hiện sàng lọc miễn phí, không chỉ riêng hộ nghèo, cận nghèo như trước. Do vậy, nhu cầu sàng lọc cũng nhiều hơn. 

Việc thực hiện sàng lọc trước sinh, sơ sinh miễn phí không chỉ giúp phụ nữ vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, vùng khó khăn được tư vấn, sàng lọc, chẩn đoán, điều trị một số bệnh tật, mà còn tiếp cận các dịch vụ nâng cao chất lượng dân số khác.