Trong phần tham luận, Giám đốc ĐH Quốc gia Hà Nội, trăn trở về bài toán năng lực tự chủ của các trường đại học. Theo ông Lê Quân, đây là một bước chuyển biến cực kỳ mạnh mẽ nếu so 10 năm trước. Tuy nhiên, quá trình tự chủ có rất nhiều vấn đề.

Ông Quân cho hay, ĐH Quốc gia Hà Nội vốn là nơi luôn được coi là cơ chế tốt nhất, song khi làm vướng rất nhiều luật. Trong tự chủ đại học, vai trò của hiệu trưởng rất quan trọng. “Hiện, một đại học không phải là cơ quan quản lý theo hành chính mà đòi hỏi sự năng động rất cao. ĐH Quốc gia Hà Nội giờ đây tìm được một hiệu trưởng giỏi cũng rất khó khăn.

Trong 2-3 năm qua, chúng tôi đã có 2-3 người xin thôi chức vụ hiệu trưởng để chuyển sang một vị trí khác. Tất nhiên, chúng tôi phải đào tạo đội ngũ kế cận nhưng điều này cho thấy đây dần dần là một công việc nhiều áp lực, sức ép”, ông Quân nói.

ĐH muốn phát triển bền vững chỉ trông chờ vào học phí sẽ rất khó khăn

Ông Quân cho hay, ĐH Quốc gia luôn được coi là ưu tiên, trọng điểm. Nhưng thực sự để việc đầu tư đáp ứng được sứ mệnh, nhiệm vụ cũng rất khó khăn. “Lương cơ sở đang tăng lên, ngân sách cấp xu hướng giảm đi. Trong khi đó, việc trông chờ vào học phí cũng chỉ có giới hạn, như vậy, rất nhiều bài toán đặt ra nếu nhìn vào tài chính đại học, trong đó, có bài toán tài chính cho khoa học công nghệ.

ĐH Quốc gia Hà Nội mỗi năm được ngân sách cấp khoảng 75 tỷ đồng cho các hoạt động khoa học công nghệ, trong khi có gần 3.000 tiến sĩ, 6 viện nghiên cứu. Mỗi năm, mỗi viện được khoảng 1,5 - 2 tỷ đồng hỗ trợ, rất khó khăn. Với suất đầu tư như vậy, có thể thấy cơ chế bất cập", GS Quân nói.

GS Lê Quân cho rằng, việc trông chờ vào học phí là rất khó khăn nếu muốn bền vững. Thời gian qua, Quốc hội dành rất nhiều thời gian và ra nhiều nghị quyết cho một số cơ chế đặc thù khác nhau, nhưng chưa có những cơ chế đặc thù về giáo dục đại học.

“Cần có thể chế làm sao để đại học có những cơ chế để được quản lý theo một mô hình tự chủ cao và được làm nhiều điều mới cùng cam kết chịu trách nhiệm về chất lượng, hơn là quản lý mang tính chất hành chính đồng phục”, ông Lê Quân chia sẻ.

PGS.TS Vũ Hải Quân, Giám đốc ĐH Quốc gia TP.HCM cho hay, Nghị quyết 29/NQ-TW nêu rõ đầu tư giáo dục là đầu tư phát triển, nhưng chi cho giáo dục, đặc biệt giáo dục đại học hiện vẫn còn rất thấp. Theo ông Hải Quân, ĐH Quốc gia TP.HCM hiện cũng rất “ngổn ngang”. 

“Tỷ lệ ngân sách cấp 3 năm liên tục giảm. Thực tế, từ năm 2020 đến năm 2023, cả ĐH Quốc gia TP.HCM không khởi công được công trình nào mới. Năm 2023, dự kiến chúng tôi sẽ phải hủy dự toán, đồng nghĩa trả lại ngân sách 671,4 tỷ đồng. Năm 2022, chúng tôi phải chuyển nguồn từ năm 2022 sang 2023 là 545 tỷ. Năm 2022 phải hủy dự toán (tức được cấp năm 2021 nhưng đến năm 2022 vẫn không thể giải ngân) khoảng 340 tỷ đồng”.

Ông Hải Quân cho rằng, việc phân bổ nguồn lực cho nghiên cứu khoa học cũng chưa hợp lý. “Nghị quyết nói rằng phải tăng cường đầu tư, các trường đại học cũng đã làm rất tốt, nhưng số chi thực sự cho các trường để làm nghiên cứu khoa học tỷ lệ rất thấp”.

Theo ông Hải Quân, nguồn thu của các trường đại học chủ yếu đến từ học phí. Dữ liệu từ Ngân hàng thế giới cho thấy, càng ngày tỷ lệ phụ thuộc vào học phí càng cao, đến hơn 70%. “Một trường không thể trở thành đại học đẳng cấp thế giới hoặc được xếp hạng thế giới nếu chỉ dựa vào học phí”.

Ông Quân dẫn khuyến nghị của Ngân hàng thế giới cần tăng 0,8 - 1% GDP đầu tư cho giáo dục đại học (hiện nay khoảng 24-27%).

Giáo dục đại học Việt Nam chưa có sự bứt phá

Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn cho hay, nhìn chung, giáo dục đại học Việt Nam đang trong trạng thái phát triển, tuy nhiên tốc độ phát triển chậm, không có bứt phá.

“Đối với hệ thống các trường đại học công muốn có sự cải thiện cần vừa phải huy động phía xã hội, doanh nghiệp một cách mạnh mẽ, nhưng cũng phải có sự đầu tư mang tính bứt phá, đột biến. Đầu tư nhưng để tiêu được như thế nào cũng là câu chuyện đáng lo ngại, đã hiếm có còn khó tiêu”.

Bộ trưởng Sơn cho rằng, có nhiều "cái vướng" với mô hình tự chủ của các cơ sở giáo dục đại học. Những quy phạm pháp luật mở đường cho tự chủ của giáo dục đại học chưa có sự đồng bộ, chia sẻ của các hệ thống pháp luật khác... Với một cơ sở giáo dục đại học, chúng ta áp dụng các quy định như các cơ sở sự nghiệp công lập khác rất khó để đơn vị rất đặc biệt này tự chủ.

Ông Trần Thanh Mẫn, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch thường trực Quốc hội, đánh giá, thời gian qua, lĩnh vực giáo dục đại học đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng; quy mô, công tác quản lý, quản trị đại học có bước phát triển và nhiều đổi mới. 

Tuy nhiên, trước sự vận động, phát triển không ngừng của khoa học - công nghệ và tri thức nhân loại, giáo dục đại học còn bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập cả về quy mô, cơ cấu ngành nghề và kỹ năng làm việc. 

Thể chế, chính sách điều chỉnh lĩnh vực giáo dục đại học còn có sự mâu thuẫn, thiếu thống nhất trong cách hiểu, vận dụng và hướng dẫn thi hành, đặc biệt là về thực hiện tự chủ đại học. Quy mô giáo dục đại học của nước ta có tăng nhưng chưa đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế tri thức.

Kinh phí đầu tư cho giáo dục đại học còn thấp. Chính sách xã hội hoá giáo dục chưa thực sự thu hút được nhiều các thành phần xã hội tham gia. Số lượng, cơ cấu, chất lượng đội ngũ giảng viên đại học chưa đáp ứng yêu cầu ngày càng cao, nhất là về năng lực đổi mới sáng tạo. Công tác nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế còn chưa tương xứng với tiềm năng. Bên cạnh đó, hệ thống bảo đảm và kiểm định chất lượng giáo dục đại học chưa được hoàn thiện. 

'Tự chủ đại học trên giấy tờ, nhưng trói buộc trên thực tế'

Sau khi nhận được đơn tố cáo, Phòng GD-ĐT huyện Phú Lộc đã chỉ đạo chỉ đạo ban giám hiệu nhà trường nơi cô X. công tác vào cuộc xác minh trên cơ sở những hình ảnh, chứng cứ người tố cáo cung cấp.

Trước đó, chị N.T.N.M (SN 1985, trú xã Lộc An, huyện Phú Lộc) gửi đơn đến ngành giáo dục huyện Phú Lộc, tố cáo những hành vi sai trái của cô X.

Theo nội dung đơn tố cáo, chị M. là mẹ ruột của em N.Q.T (học sinh lớp 6 một trường THCS tại huyện Phú Lộc). Vào ngày 24/8, cô X. nhắn tin cho chị đe dọa trù dập đến việc học tập của T., đồng thời đe dọa chị M. cùng gia đình.

Ngày 14/10, cô X. rủ chồng chị M. là anh N.Q.V vào một nhà nghỉ tại thị xã Hương Thủy (TT-Huế). Sự việc bị bại lộ sau khi chị M. cùng người thân chị này và chồng cô X. đã bắt gặp cô giáo này và anh V. tại nhà nghỉ. 

Vào ngày 26/10, cô X. tiếp tục nhắn tin cho chị M. với lời lẽ đe dọa chia rẽ hạnh phúc gia đình chị. Nhận thấy cô X. có nhiều hành vi thiếu thuẩn mực, chị M. đã gửi đơn tố cáo đề nghị các cơ quan liên quan vào cuộc. 

Ông Ngô Đức V. - Hiệu trưởng trường nơi cô giáo X. đang công tác, cho biết, trường nhận được đơn tố cáo của phụ huynh M. vào ngày 30/11 và đang tiến hành xác minh, làm rõ.

“Ban Giám hiệu đã yêu cầu cô X. viết tường trình. Hiện, nhà trường đã tạm thời cắt chức tổ trưởng bộ môn đối với cô X. Về nội dung đơn tố cáo cô X. rủ chồng chị M. đi nhà nghỉ, chúng tôi yêu cầu chị M. cung bằng chứng thuyết phục nhưng chị M chưa cung cấp được nên chúng tôi chưa thể khẳng định có sự việc đó hay không”, ông V nói.

Tuy nhiên, chia sẻ với PV, chị M.cho rằng, những nội dung trong đơn tố cáo chị đã cung cấp kèm một số chứng cứ cho Phòng GD-ĐT và nhà trường. Ngoài ra, việc cô X. đi nhà nghỉ với chồng chị cũng có một số người làm chứng và bị gia đình phát hiện.

“Chúng tôi đang chờ ban giám hiệu nhà trường báo cáo ban đầu về vụ việc, sau đó tổ công tác của Phòng sẽ vào cuộc làm rõ”, lãnh đạo Phòng GD-ĐT huyện Phú Lộc thông tin.

Liên quan vụ việc này, ông Phan Thanh Phải, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Phú Hữu, cho hay, ngày 25/10, đoàn kiểm tra của nhà trường đã tới đơn vị cung cấp suất ăn bán trú cho học sinh (địa chỉ Long Thạnh Mỹ, TP.Thủ Đức) để kiểm tra.

Đi cùng đoàn kiểm tra có đại diện phụ huynh. Sau khi kiểm tra ở bếp, đoàn lên văn phòng làm việc thì có một phụ huynh ở lại trong bếp. Tại đây, vị phụ huynh đã yêu cầu nhân viên đơn vị cung cấp suất ăn mở tất cả các tủ đông đựng thực phẩm. Khi kiểm tra, phụ huynh phát hiện một số chai tương không nhãn mác và một số chân gà như mọi người thấy trên mạng xã hội.

Trước phản ứng của phụ huynh, ông Phải thông tin, nhà trường đã ra quyết định cho dừng bán trú từ ngày 26/10, đồng thời ngưng hợp đồng cung cấp suất ăn với đối tác. Nhà trường đã tổ chức họp với ban đại diện phụ huynh và đề nghị giới thiệu đơn vị cung cấp suất ăn mới cho học sinh.

Đơn vị cung cấp suất ăn cho Trường Tiểu học Phú Hữu cũng cung cấp suất ăn cho 4 trường học con lại. Như vậy khoảng 4.000 học sinh ở TP.Thủ Đức, TP.HCM phải tạm thời tự túc cơm trưa, trong thời gian chờ các trường tìm đối tác cung cấp suất ăn mới.

Thời gian qua, dư luận phản ánh việc triển khai hoạt động ngoài giờ nhưng chưa đảm bảo tính “tự nguyện”. Trưởng phòng Giáo dục Tiểu học cho rằng, các trường không được sắp xếp các tiết hoạt động ngoài giờ chính khoá xen vào giờ chính khoá nếu lớp đó không đủ 100% học sinh tham gia.

Việc sắp xếp thời khóa biểu cũng cần khoa học, không được gây quá tải cho học sinh. Nhà trường có thể đưa ra nhiều nội dung, chương trình đa dạng, nhưng cần khuyến cáo không để học sinh chọn tất cả nội dung, chỉ chọn 1-2 chương trình, đảm bảo vừa sức, vừa thời lượng, không gây áp lực hay quá tải.

Về việc triển khai giáo dục STEM, theo ông Lý, bản chất đây là phương pháp dạy học, không phải nội dung dạy học. Do đó, nội dung nào trong chương trình phù hợp, nhà trường mới áp dụng phương pháp này, không phải nội dung nào cũng dạy STEM.

Ngoài ra, cần phải phân biệt giáo dục STEM do các đơn vị bên ngoài đưa vào. Đó phải là nội dung khác với chương trình giáo dục phổ thông 2018, tránh dạy trùng, dạy thừa.

Thời gian qua, nhiều phụ huynh bức xúc khi những tiết học ngoài giờ lên lớp và giờ học tự nguyện (ví dụ các môn kỹ năng sống, STEM, tiếng Anh…) bị xếp xen kẽ với những giờ học bắt buộc. Điều này khiến phụ huynh “đau đầu” vì tự nguyện mà như bắt buộc. Thậm chí, nhiều cơ sở đưa ra gợi ý, tư vấn mang tính chất “ép” tham gia.

Trước thực trạng này, nhiều Sở GD-ĐT đã có văn bản chấn chỉnh hoạt động giáo dục ngoài giờ chính khóa tại các trường học. Bộ GD-ĐT cuối tháng 9 cũng yêu cầu các Sở tăng cường quản lý, chỉ đạo các trường thực hiện nghiêm quy định liên kết, tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ chính khóa theo nhu cầu người học.

Trước bối cảnh khủng hoảng kinh tế, việc kinh doanh của công ty anh bị thu hẹp, nên giảm bớt nhân lực. Trong số đó, danh sách công ty sa thải có tên Tiểu Đàm. 

Lương hàng tháng của anh ở công ty là 32.000 NDT (106 triệu đồng). Vì đã làm ở đây 10 năm, nên sau khi bị sa thải anh nhận được khoản tiền bồi thường (N+3) là 416.000 NDT (1,3 tỷ đồng). Anh tâm sự nghỉ việc với khoản tiền này có thể giúp gia đình sống ổn định trong 1 năm, nhưng tương lai thế nào, anh không dám nghĩ đến.

Hành trình khởi nghiệp gian nan

Sau khi bị sa thải, ròng rã 2 tháng đi tìm việc, nhưng anh vẫn chưa ưng ý vì mức lương không thỏa đáng. "Thời gian đó, ngày nào tôi cũng bị mất ngủ. Lúc này, tôi nghĩ đến việc mở cửa hàng kinh doanh trên sàn thương mại trực tuyến. Ban đầu, tôi thử bán đồ chơi trẻ em", Tiểu Đàm chia sẻ. 

Trong lúc đang nghĩ cách phát triển cửa hàng, bạn của Tiểu Đàm chia sẻ công việc bán thịt xiên có lợi nhuận cao. Giai đoạn đỉnh điểm, người này cho biết kiếm vài nghìn NDT mỗi đêm, ngày thường dao động từ 700-800 NDT (2,3-2,6 triệu đồng). 

Sau khi nghe bạn chia sẻ, Tiểu Đàm quyết định nói với bố mẹ và vợ về ý tưởng này. Nhưng đều bị họ phản đối, thậm chí bố anh còn cho rằng: "Còn trẻ, thất nghiệp phải đi tìm việc khác. Bố mẹ cho con đi học, có bằng thạc sĩ chẳng lẽ chỉ để bán thịt xiên?".

Cùng quan điểm với bố mẹ, vợ Tiểu Đàm cho rằng bán đồ nướng ở chợ sẽ bị coi thường. Sẽ còn xấu hổ hơn, nếu bố mẹ bạn cùng lớp của con nhìn thấy. "Con trai mình cũng sẽ bị các bạn cùng lớp coi thường", vợ anh nói.

Trước lý lẽ của bố mẹ và vợ, Tiểu Đàm gay gắt phản đối: "Tại sao bán đồ nướng lại xấu hổ? Không trộm cắp, lao động hợp pháp, tại sao bị người khác coi thường?".

Bất chấp sự phản đối của gia đình, anh quyết định kinh doanh ở tuổi 43. "Tôi thức dậy lúc 6h30, thu dọn đồ đạc và ra ngoài mua thịt. Ăn tối xong, tôi bắt đầu đốt than và chuẩn bị cho gian hàng. Khi mọi thứ đã sẵn sàng, tôi bắt đầu vừa nướng thịt vừa livestream với tiêu đề: 'Thạc sĩ thất nghiệp sinh năm 1980 đi bán đồ nướng'".

Trong quá trình livestream, anh nhận được phần thưởng 10 NDT (33.000 đồng). Với Tiểu Đàm đây là niềm vui lớn. “Tôi từng không quan tâm việc chi hơn 100 NDT (330.000 đồng) cho một bữa ăn bình thường. Nhưng giờ đây, khi kiếm được thêm 10 NDT  (33.000 đồng), tôi cũng cảm thấy hạnh phúc”. 

Anh cho biết ngày đầu tiên bán hàng thu về 1.000 NDT (3,3 triệu đồng). Sau khi trừ các chi phí, anh nhận về khoảng 600 NDT (1,9 triệu đồng). Hiện tại, việc bán thịt nướng ở chợ đêm, mang về cho anh thu nhập mỗi tháng khoảng 25.000 (83 triệu đồng). 

“Khoản thu nhập này không bằng lương đi làm của tôi. Nhưng tôi vẫn dự định sẽ góp tiền rồi mở một cửa hàng, đồng thời kiên trì livestream để bán hàng”, Tiểu Đàm nói.

Tự tìm lối thoát mới cho bản thân 

“Khi còn làm ở công ty, tôi luôn lo lắng bị mất việc. Ngay khi tôi nghĩ công việc của bản thân ổn định, thực tế lại trêu đùa tôi. Tìm lối thoát mới là một quá trình khó khăn, với người đàn ông trung niên như tôi còn gia đình phía sau, cần kiên nhẫn bước qua con đường này”, Tiểu Đàm bày tỏ.

Có người từng nói: “Người thua và người thắng đều thông minh, điểm khác biệt người thua sẽ tìm lý do, còn người thắng thường tìm cách. Dù có thế nào, cũng không nên dừng lại”. Do đó, Tiểu Đàm luôn tin rằng, ai cũng có thể tìm ra cho bản thân lối đi riêng. 

Với anh, ai cũng sẽ gặp khó khăn và cảm thấy bất lực trong cuộc sống. Tuy nhiên, có người bỏ cuộc, có người lại biến khó khăn thành cơ hội để khích lệ bản thân trưởng thành và thay đổi.

Điều này, giống việc khi gặp hòn đá trên đường, có người coi đó là vật cản, người khác xem đây là bậc thang để tiến lên.

Theo NetEase