Hình ảnh không thấy trong The Face của Khánh Ngân

“Điểm nghẽn” của nghiên cứu khoa học trong trường đại học Việt Nam

Chính sách giáo dục: Đang thiếu vắng nền tảng nghiên cứu khoa học xã hội

VietNamNet xin giới thiệu bài viết của TS. Hoàng Ngọc Vinh.

Vừa qua, Bộ GD-ĐT chủ trì Hội nghị nhằm nâng cao chất lượng nghiên cứu trong các trường đại học và đưa ra một số giải pháp về chính sách và đầu tư. 

"Điểm nghẽn" lớn nhất theo các báo cáo là tài chính dành cho nghiên cứu khoa học (NCKH) ở các trường rất khiêm tốn. 

Ràng buộc về tài chính cho NCKH ở các trường đại học (ĐH) chẳng cứ gì ở Việt Nam, mà các trường ĐH lớn trên thế giới cũng phải cạnh tranh gay gắt để có nguồn kinh phí. Với điều kiện của nước ta, kinh phí dành cho NCKH vốn hạn hẹp đòi hỏi quản lý sử dụng hiệu quả hơn.

Trong điều kiện của nước ta, kinh phí dành cho NCKH vốn hạn hẹp đòi hỏi quản lý sử dụng hiệu quả hơn

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, tiến bộ khoa học công nghệ và nhu cầu của đất nước luôn thay đổi về kinh tế, môi trường, công nghệ, quản lý, giáo dục, bệnh dịch đòi hỏi NCKH phải nhanh chóng nắm bắt được thông tin nhanh nhất, sớm nhất và tư duy xa hơn những gì hiện có nhằm tránh nghiên cứu những thứ mà thế giới đã trải qua.

Mọi người đều biết NCKH trong trường ĐH là đa mục tiêu, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo về phương diện tư duy, phương pháp luận, phương pháp nghiên cứu, củng cố lý luận, gắn học với hành, phát triển các định hướng NCKH cho tương lai các ngành học hoặc lĩnh vực... Bên cạnh đó là phục vụ sự phát triển kinh tế xã hội bền vững, tăng cường an ninh quốc phòng, nâng cao uy tín, vị thế hình ảnh của một trường ĐH, tạo điều kiện hợp tác với các đại học khá ở khu vực và quốc tế. Ngoài ra, NCKH để huy động nguồn lực hỗ trợ từ các hợp đồng R&D từ các doanh nghiệp hoặc ngành kinh tế...

Bên cạnh những thành công NCKH ở một số trường ĐH, đặc biệt là các công trình thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên với nhiều công bố ở nước ngoài, thì công tác NCKH ở các trường ĐH còn có những hạn chế.

Những hạn chế dai dẳng

Những hạn chế trong NCKH ở các trường ĐH có thể kể đến là: Không ít đề tài nghiên cứu lạc hậu quá xa so với những gì thế giới đã trải qua, nhất là các lĩnh vực về kinh tế, giáo dục và khoa học xã hội.

Các đề tài nghiên cứu về công nghệ có khả năng ứng dụng trong thực tế chưa nhiều, chưa xác định trúng nhu cầu nghiên cứu để lựa chọn đề tài vì thế việc huy động nguồn lực từ bên ngoài rất khó khăn.

Thiếu sự gắn kết hợp tác, tích hợp khoa học liên ngành trong các nghiên cứu công nghệ ở ngày trong một nhà trường cũng như giữa các trường.

Việc chuyển giao công nghệ hạn chế do cung và cầu không gặp nhau và còn chịu ràng buộc khác về các thủ tục hành chính.

Kinh phí và quản lý kinh phí chưa hiệu quả do kinh phí ít lại dàn trải, quá chú trọng vào kinh phí từ nguồn ngân sách, mà ít chú ý huy động nguồn lực từ bên ngoài doanh nghiệp hoặc ngành kinh tế. Ví dụ, ở một khoa kỹ thuật của ĐH Arizona (Hoa Kỳ) có năm Chính phủ tiểu bang cấp khoảng 18 triệu USD, nhưng khoa đó huy động bên ngoài thêm được trên 40 triệu USD nhờ các hợp đồng nghiên cứu. Nhưng điều này ở ta xem ra khá khó khăn.

Các nguyên nhân cơ bản

Nguyên nhân của nhân hạn chế dai dẳng nói trên liên quan đến các yếu tố về chính sách, cơ chế, chiến lược, điều kiện tài chính, môi trường ứng dụng kết quả NCKH...

Bộ GD-ĐT cần xây dựng bộ tiêu chí đánh giá năng lực NCKH của trường ĐH theo khuyến cáo của UNESCO

Tuy nhiên, có thể chỉ thẳng ra rằng khá nhiều NCKH ít chú ý đến tiến bộ KHCN và bám sát những định hướng lớn phát triển kinh tế xã hội của đất nước như việc đổi mới mô hình tăng trưởng, xây dựng các trụ cột phát triển kinh tế, tăng năng suất (nhân lực, thể chế và hạ tầng) chú trọng 3 lĩnh vực Nông nghiệp công nghệ cao, CNTT và Du lịch. Là sự hợp tác giữa nhà trường và các ngành kinh tế (industry) rất yếu nên khó khăn xác định nhu cầu NCKH. 

Sự hợp tác giữa các khoa hoặc giữa các trường trong nghiên cứu liên ngành quá hạn chế. Chưa liên kết hiệu quả các phòng thí nghiệm trọng điểm và hình thành mạng lưới nghiên cứu giữa các trường có ưu thế riêng. 

Vì thế, các trường ĐH chưa huy động được các chuyên gia trong nghiên cứu cơ bản với các chuyên gia thuộc ngành hoặc chuyên ngành (lĩnh vực toán rất ít được ứng dụng trong các đề tài nghiên cứu KHXH, kinh tế, giáo dục...). Chưa xác định được điểm giao giữa nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng. Đặc biệt, chưa có đủ cơ sở dữ liệu tin cậy, hồ sơ của các chuyên gia giỏi trong các lĩnh vực KHCN ở các trường ĐH khác nhau, khi tìm kiếm thành viên trong các hội đồng thẩm định có thể lúng túng hoặc chọn nhầm chuyên gia.

Sự hợp tác giữa trường với viện nghiên cứu chưa đi vào thực chất và hiệu quả. Nhiều khi chỉ thấy ở bề nổi ở các hoạt động đánh giá nghiên cứu sinh, thạc sĩ, hoặc các đề tài nghiên cứu. Trong khi kỳ vọng của sự hợp tác này là phát huy sức mạnh tổng hợp của viện và trường tạo ra sản phẩm nghiên cứu phục vụ sản xuất kinh doanh, an ninh quốc phòng...

Một nguyên nhân mà ít đại biểu đề cập tại Hội nghị nói trên là yếu tố con người. Trong đó, năng lực nghiên cứu đội ngũ giảng viên (khả năng về ngoại ngữ, phương pháp nghiên cứu, kỹ năng viết báo cáo, phân tích diễn giải, kỹ năng thông tin, tư duy logic-phản biện...) trên phổ rộng khá hạn chế vì giảng viên được giữ lại trường quen với cách học tập, nghiên cứu được truyền lại từ thế hệ các giảng viên trước. Sự đam mê trong NCKH của một bộ phận giảng viên hạn chế, mải dạy hơn là nghiên cứu.

Cuối cùng, những vấn đề về tự do học thuật, tự chủ, sáng tạo cần đặt ra như là một phương tiện để cải thiện chất lượng nghiên cứu trong các trường ĐH. Chương trình giáo dục ĐH hiện nay, đặc biệt ở phần giáo dục đại cương trong nhiều trường ĐH có thể nói là cản trở nhất định đến năng lực NCKH của giảng viên và sinh viên.

Đại học nên làm gì để nâng cao chất lượng và hiệu quả NCKH?

Hiện nay, Bộ GD-ĐT được Chính phủ giao soạn thảo Nghị định tự chủ giáo dục đại học. Có thể xem khi Nghị định được ban hành sẽ tạo cơ hội và động lực cho các trường ĐH phát triển mạnh và bền vững. 

Trường ĐH nên xác định lại sứ mệnh trong bối cảnh đất nước có nhiều thay đổi về tiến bộ khoa học công nghệ, kinh tế xã hội, hội nhập quốc tế. Phân tích những cơ hội tiềm tàng về khả năng hợp tác liên ngành lựa chọn những lĩnh vực nghiên cứu trọng tâm của trường mình. 

Nhà nước chú ý vấn đề này để có hướng đầu tư tránh kiểu sử dụng kinh phí NCKH giàn trải, rót qua nhiều kênh khác nhau (Bộ chủ quản, Bộ Khoa học và Công nghệ, UBND địa phương, Sở Khoa học và Công nghệ...) cho cùng một vấn đề nghiên cứu rải rác ở các cơ sở giáo dục ĐH khác nhau. 

Cần xác định thế mạnh, nhu cầu và mối quan tâm của nhà trường để xác định mũi nhọn, trọng tâm nghiên cứu, đổi mới chương trình...

Nói cách khác, phải ứng dụng CNTT, có đủ cơ sở dữ liệu kết nối mạng để có sự điều phối hiệu quả về nguồn lực theo mục tiêu chiến lược. Các trường ĐH và cơ quan quản lý nghiên cứu chưa quan tâm ứng dụng IOT trong quản lý và trong NCKH thì chưa vội nói đến IR 4.0.

Gắn chặt giữa giảng dạy và nghiên cứu, cải thiện sự tương tác giữa giảng dạy và nghiên cứu để có được thế hệ những nhà nghiên cứu và nhân lực tốt. Xem xét cấu trúc tổ chức và quản trị nhà trường để huy động các khoa trong nghiên cứu liên ngành (interdisciplinary). 

Lãnh đạo nhà trường phải là người lãnh đạo trong dạy học và NCKH theo đúng nghĩa, phát hiện đào tạo bồi dương nhân tài nghiên cứu khoa học ngay từ sớm. Đảm bảo sự ứng xử công bằng, bình đẳng giữa các quyền lực hành chính và quyền lực học thuật. Tránh để quyền lực hành chính lấn áp quyền lực học thuật để đảm bảo có đội ngũ nghiên cứu đầu ngành giỏi ở mỗi khoa mà hạn chế chuyển lên phòng ban để làm quản lý...

Cần cải thiện chính sách và chiến lược NCKH trong trường ĐH, trong đó bổ nhiệm nhân sự NCKH để lãnh đạo NCKH trong trường hoặc trưởng nhóm nghiên cứu theo năng lực sáng tạo, sự đam mê cống hiến và đóng góp của tác giả bằng các công trình mà không phải theo thâm niên hoặc theo học vị (không thật). Trẻ có tài cao thì nên dùng sớm.

Xác định thế mạnh, nhu cầu và mối quan tâm của nhà trường để xác định mũi nhọn, trọng tâm nghiên cứu, đổi mới chương trình và cải thiện hợp tác với các đối tác từ các trường, viện, doanh nghiệp trong nước và quốc tế. Đặc biệt đẩy mạnh truyền thông NCKH (sản phẩm, tiềm năng hợp tác, sự thừa nhận - recognition...) thông qua mạng hoặc qua các diễn đàn, hội thảo. Các trường như Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM, Trường ĐH Tôn Đức Thắng làm khá tốt công tác truyền thông NCKH.

Có chiến lược và hợp tác với doanh nghiệp, cộng đồng doanh nghiệp để huy động vốn và chuyên gia, làm cho NCKH gắn với thực tế hơn. Tiền là một vấn đề quan trọng, nhưng không biết nhu cầu của xã hội thì có tiền chẳng biết làm gì hoặc làm những đề tài vô bổ, kiểu "sáng tạo lại cái bánh xe". Như vừa qua, một số nông dân ít được đào tạo chế máy móc trong nông nghiệp, lại cho thấy nhiều đề tài của chúng ta đang ở trên trời.

Đổi mới việc lựa chọn và đánh giá nghiệm thu các đề tài, đề án NCKH. Tránh dĩ hòa vi quý trong đánh giá và việc đánh giá chất lượng đề tài thiếu các tiêu chí, chỉ số chi tiết để đánh giá. Bộ GD-ĐT cần xây dựng bộ tiêu chí đánh giá năng lực NCKH của trường ĐH theo khuyến cáo của UNESCO (tác động của kết quả nghiên cứu, tầm quan trọng, sự bền vững, tiềm năng của NCKH).

Xây dựng một văn hóa hợp tác trong NCKH mà Việt Nam còn thiếu. Nếu thiếu đi văn hóa hợp tác thì cũng giống như các vector không cùng phương và chiều nên không "hợp lực" được, đôi khi còn triệt tiêu mất động lực của nhau. Văn hóa này đòi hỏi thói quen hợp tác, chia sẻ giá trị, chuẩn mực học thuật, kỳ vọng, thái độ cam kết, đam mê, khiêm tốn, niềm tin đối tác NCKH.

Phát huy quyền tự chủ, cần đổi mới mạnh mẽ chương trình giáo dục ĐH, đào tạo đón đầu cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và đòi hỏi cán bộ giảng dạy ở trường ĐH phải luôn có kỹ năng tư duy (critical thinking), sáng tạo, thông tin, tiếng Anh và phải có sự đam mê, trái tim đầy nhiệt huyết với NCKH cộng với chế độ đãi ngộ tương xứng của nhà trường để kích thích tài năng nghiên cứu trẻ.

TS. Hoàng Ngọc Vinh(Nguyên chuyên viên cao cấp Bộ GD-ĐT)

- Vào công ty, mặc dù không phải là một cô gái xinh xắn nhưng được đánh giá là dễ gần, em dần được mọi người yêu mến và giúp đỡ trong đó có anh. 

TIN BÀI KHÁC:

Trường nén đau thương, tham dự kỳ thi và đạt tổng điểm 21,5

Trường muốn bỏ thi. Nhưng được sự động viên của thầy cô và các bạn, Trường đã cố gắng đi thi và kết quả bài thi khá tốt.

Trường là học sinh lớp 12A3 Trường THPT Gio Linh (trú tại thôn Cao Xá, xã Trung Hải, Gio Linh). Giáo viên Trường THPT Gio Linh cho biết Trường là thí sinh rất ngoan, hiền. Nhà em nghèo, bố mẹ thường xuyên làm ăn xa, em đang sống với bà nội. Bố em là trụ cột gia đình, đang làm thuê ở TP HCM thì không may gặp tai nạn qua đời.

Trước đây, Trường có nguyện vọng học ngànhThương mại điện tử, Đại học Công nghiệp TP HCM nhưng sau khi có kết quả thi THPT quốc gia, Trường đã thay đổi nguyện vọng sang ngành Kỹ thuật ô tô, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Đà Nẵng để gần nhà hơn. Hai môn điều kiện là Văn, Anh của trường lần lượt có số điểm là 5; 5,8.

Được biết, kỳ thi THPT quốc gia 2019, tỉnh Quảng Trị có 7.525 thí sinh dự thi, số thí sinh tốt nghiệp là 6.719, đạt 89,29%.

Trong đó, trường THPT chuyên Lê Quý Đôn đạt tỷ lệ 100%, THPT Thị xã Quảng Trị đạt 99,77%, THPT Đông Hà đạt 98,80%, THPT Triệu Phong đạt 98,21%.

Hương Lài

Bố mất ngay trước ngày thi THPT quốc gia, nam sinh nén đau để dự thi

Bố mới mất tối hôm qua, sáng nay, Ngô Quang Trường lặng lẽ có mặt ở điểm thi, thi môn đầu tiên.

Trong khuôn khổ Triển lãm Quốc phòng, An ninh châu Á diễn ra từ ngày 6/5 tại Malaysia, Viettel High Tech đã chính thức ký kết hợp đồng thương mại cung cấp hệ thống 5G Private tại thị trường Ấn Độ. 

Đối tác của Viettel trong hợp đồng lần này là United Telecoms Limited (UTL Group), một trong những tập đoàn tại Ấn Độ có năng lực, kinh nghiệm nghiên cứu, sản xuất, triển khai sản phẩm trong lĩnh vực viễn thông với hơn 60% thị phần mạng lưới truyền dẫn quốc gia. 

Hợp đồng khẳng định sức cạnh tranh của sản phẩm Viettel High Tech tại thị trường Ấn Độ, vốn là thị trường lớn, mức độ cạnh tranh cao hàng đầu thế giới. Đồng thời mở ra kênh tiếp cận với nhóm hàng mới, nhóm khách hàng chính phủ, thông qua mạng lưới khách hàng hiện tại của đối tác UTL.

UTL có trụ sở tại Bangalore, Ấn Độ, là một tập đoàn kinh doanh đa dạng được thành lập vào năm 1983. UTL hiện kinh doanh trên 60 quốc gia trong các lĩnh vực bao gồm viễn thông - CNTT, nghiên cứu phát triển, chính phủ điện tử..., là doanh nghiệp tiên phong cung cấp dịch vụ di động tại Ấn Độ, cũng như đi đầu trong ứng dụng công nghệ nhằm kiến tạo chính phủ số cho quốc gia này. 

Ông Raja Mohan Rao Potluri, Chủ tịch UTL Group chia sẻ: “Thị trường Ấn Độ đang có nhu cầu lớn với giải pháp 5G Private, và chúng tôi mong muốn tiếp tục là doanh nghiệp hàng đầu mang đến giá trị cho khách hàng. Viettel đã có giải pháp hoàn chỉnh cho kết nối 5G, UTL sẽ đảm nhiệm vai trò kết nối, hợp tác, xúc tiến thương mại sản phẩm”. Ông nhấn mạnh lợi thế cạnh tranh của Viettel đó là tinh thần hợp tác: “Viettel sẵn sàng hợp tác trên mọi phương diện từ dịch vụ hỗ trợ kỹ thuật đến sản xuất thậm chí nghiên cứu phát triển sản phẩm”.  

UTL và Viettel High Tech đã cùng trao đổi những hành động tiếp theo của hợp đồng trong bối cảnh phát triển tính năng mới, cần thiết cho 5G Private cũng như Public Network.

Nhu cầu ngày càng tăng là cơ hội cho UTL và Viettel triển khai dịch vụ, sản phẩm của mình, đặc biệt khi lợi thế của Viettel là cung cấp hệ thống 5GP với các sản phẩm thiết bị đầy đủ cả 3 phân lớp mạng, từ mạng truy nhập vô tuyến (trạm gốc 5G), mạng truyền dẫn IP, và mạng lõi 5GC.  

Ông Nguyễn Vũ Hà, Tổng Giám đốc Viettel High Tech khẳng định: “Là nhà cung cấp thiết bị viễn thông hàng đầu Việt Nam, Viettel High Tech có khả năng cung cấp giải pháp 5G hoàn chỉnh, có kinh nghiệm và năng lực triển khai các dự án viễn thông lớn.  Với khả năng tùy chỉnh theo yêu cầu khách hàng dựa trên sức mạnh làm chủ các công nghệ lõi, Viettel High Tech luôn sẵn sàng với các dự án quốc tế mới”. 

Hệ thống 5GP sẽ được Viettel cung cấp tới UTL trong vòng 3 tháng, quá trình chuyển giao sẽ được thực hiện mọi lúc mọi nơi. Mục tiêu của Viettel là nhanh chóng đưa đến một giải pháp toàn diện, giúp UTL nắm bắt các cơ hội thị trường, từ đó kịp thời cung cấp dịch vụ tới khách hàng tại Ấn Độ và các quốc gia lân cận. 

Trước đó, Viettel đã  triển khai mạng 5G Private hoàn chỉnh đầu tiên tại Ấn Độ và bàn giao cho đối tác vào tháng 12/2023, chỉ sau 5 tháng ký kết hợp đồng cung cấp dịch vụ. Hiện hệ thống 5G Private này đã đi vào hoạt động ổn định, đáp ứng đầy đủ các yêu cầu và đóng góp vai trò quan trọng trong xúc tiến sản phẩm 5G tới nhóm khách hàng doanh nghiệp. 

Hiện Bộ TT&TT đã xác định một trong những nhiệm vụ trọng tâm là hỗ trợ doanh nghiệp số Việt Nam đang kinh doanh ở nước ngoài hoặc đi ra nước ngoài. Hoạt động khởi đầu cho chiến dịch là Hội nghị “Doanh nghiệp Công nghệ số Việt Nam đi ra thế giới” diễn ra năm ngoái. Cũng tại hội nghị này, Tổ tư vấn hỗ trợ doanh nghiệp công nghệ số đi ra nước ngoài đã được chính thức ra mắt.

Ông Triệu Minh Long, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ TT&TT), Tổ trưởng Tổ tư vấn hỗ trợ doanh nghiệp công nghệ số đi ra nước ngoài, cho biết hai doanh nghiệp lớn FPT và Viettel đã có 2 cách tiếp cận, hành trình đi ra nước ngoài riêng.

“Dù thành công bằng con đường nào, các doanh nghiệp đã sớm vươn ra nước ngoài như FPT, Viettel đều cam kết sẽ đồng hành, hỗ trợ để đưa thêm các doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam khai phá thị trường quốc tế, với tinh thần người đi trước kéo người đi sau. Vì thế, các doanh nghiệp công nghệ, trong đó có doanh nghiệp nội dung số hãy tự tin đi ra nước ngoài”,ông Triệu Minh Long nói.

Ngoài ra, phía MoMo khuyến cáo người dùng không đặt mật khẩu dễ đoán như ngày sinh, số điện thoại, 123456… và thường xuyên thay đổi mật khẩu. Không để lại số điện thoại, CMND, hình ảnh/thông tin tài khoản trên trang mạng xã hội. Không cho mượn/cho người khác sử dụng tài khoản của mình. Không điền các thông tin cá nhân, mật khẩu, OTP,... vào các biểu mẫu online. Không mở các tập file đính kèm, cung cấp thông tin cho các email lạ.

Những nguyên tắc nói trên giúp người dùng bảo vệ được thông tin cá nhân cũng như các thông tin tài chính của mình trên mạng.

Trong vụ việc nói trên, theo tài liệu của cơ quan điều tra, từ đầu tháng 3, Thông dùng thông tin giả để đăng ký ví điện tử MoMo và lập các tài khoản Facebook. Sau đó, bị can đăng thông tin với nội dung “Nhận ngay 1 triệu đồng đối với các tài khoản ví MoMo đã liên kết với tài khoản ngân hàng” lên các nhóm tìm việc làm ở Bắc Ninh.

Khi có người bình luận, Thông gửi thông báo trúng thưởng cho nạn nhân, khiến nạn nhân tin tưởng và cung cấp thông tin tài khoản, mã OTP. Sau đó, Thông chiếm đoạt tài khoản, thực hiện rút tiền hoặc thanh toán online.

Theo cơ quan điều tra, Thông đã lừa gần 50 người dân, chiếm đoạt gần 80 triệu đồng. 

Hồi giữa tháng 3, từng có người phản ánh việc bị chiếm tài khoản MoMo để rút tiền. Thủ đoạn của kẻ xấu là mạo danh tổng đài ví điện tử này để thông báo trúng thưởng cho người dùng, sau đó yêu cầu nạn nhân cung cấp mật khẩu và mã OTP.

Phía MoMo thời điểm đó đã đưa ra thông tin cảnh báo, cho biết nhân viên tổng đài ví điện tử này không bao giờ gọi điện yêu cầu người dùng cung cấp mật khẩu và mã OTP. Bất kỳ ai đòi những thông tin này đều lừa đảo.

Trong bối cảnh người dân đang làm quen nhiều hơn với các hình thức thanh toán online, rất nhiều kẻ gian đã lợi dụng để chiếm đoạt tiền của những người nhẹ dạ.

Gần đây nhất, một người dùng ngân hàng Vietinbank bị lừa số tiền 7,5 triệu đồng với thủ đoạn không mới.

Nhiều ngân hàng khác như Vietcombank, Sacombank, VP Bank, ACB cũng bị mạo danh để gửi các tin nhắn lừa đảo.

Trong thời kỳ mua bán online bùng nổ, kẻ gian thậm chí mạo danh cả siêu thị để lừa lấy mật khẩu.

Do đó, người dân cần cực kỳ tỉnh táo trong tất cả các hoạt động trên mạng. Những thông tin không bao giờ cung cấp cho bên thứ 3 bao gồm mật khẩu của các loại tài khoản: mạng xã hội, ứng dụng ngân hàng; đồng thời tuyệt đối giữ kín mã OTP. Ngoài ra, không nên công khai các thông tin cá nhân khác như ngày sinh, số CMND/Passport, địa chỉ,… để tránh những trường hợp lừa đảo mới hơn.

Hải Đăng

Bị lừa tiền vì cung cấp thông tin đăng nhập MoMo

Người dùng nhận tin nhắn từ fanpage giả mạo của MoMo, sau khi cung cấp mã OTP thì bị chiếm tài khoản và mất tiền.