Đại lộ Ephesus rộng lớn được tô điểm bởi hai hàng cột đá cẩm thạch vững chãi giữa trời xanh. Dọc theo con đường là các toà nhà hành chính, đền thờ, khu hội họp, nhà hát, đài phun nước… đều hoàn toàn bằng đá.

Hai bên phố, những ki-ốt với kiến trúc hình mái vòm bằng gạch để bán hàng hóa, khu nhà tắm, nhà thổ, nhà vệ sinh kiên cố.. cho thấy một đời sống thị dân thịnh vượng. Chỉ với những gì còn sót lại cũng không thể tin 3.000 năm trước đã có 1 đô thị vĩ đại đến thế.

Điểm nhấn đặc biệt của Ephesus là thư viện Celsus được xây vào năm 123, Đây từng là thư viện lớn nhất thế giới khi lưu giữ 12.000 cuốn sách quý. Ngày nay, mặt tiền của thư viện đã phục dựng nguyên vẹn 2 tầng với những hàng cột đá hoành tráng và tinh xảo...

Một công trình còn khá ngyên vẹn là Nhà hát ngoài trời hình bán nguyệt có sức chứa đến 25.000 người. Nơi đây, hàng nghìn năm trước các võ sĩ giác đấu, rồi diễn ra những vở kịch, ca nhạc giải trí.

Liền kề Ephesus là Nhà thờ Đức Mẹ bằng đá toạ trên ngọn đồi xanh mướt. Hàng ngàn du khách viếng thăm nơi này mỗi năm để cầu nguyện. Họ ghi những lời nguyện cầu của mình vào giấy hoặc vải rồi treo lên “bức tường mơ ước” phía ngoài, mong cho nó thành sự thật. Cạnh đó là đền thờ Nữ thần săn bắn Artemis - một trong 7 kỳ quan của thế giới cổ đại. Được xây bằng đá cẩm thạch từ năm 550 TCN nhưng di tích này chỉ còn lại một cột đứng giữa đầm lầy.

Lâu đài và thành phố trong lòng núi

Cappadocia là thung lũng ở tỉnh Nevsehir. Cappadocia có nghĩa là “Vùng đất của những con ngựa đẹp, hay vùng núi đá đặc biệt”. Sự đặc biệt chính là loại đá Ignimbrite mịn, xốp rất dễ khoét, gọt. Nhờ đó, thay vì xây nhà trên mặt đất, hàng ngàn năm trước người Cappadocia đã đào, khoét núi để làm nhà, nhà thờ và tạo nên cả 1 lâu đài. Có 36 thành phố hay các khu dân cư ngầm rải rác ở Cappadocia, trong đó có 6 địa điểm được mở cho khách tham quan.

Khu vực tập trung còn nguyên vẹn là Bảo tàng ngoài trời Goreme. Đây là quần thể nhà thờ, tu viên được xây dựng bằng cách khoét sâu vào núi đá. Khu vực này phát triển từ thế kỷ 5 đến 14 và còn được sử dụng tới năm 1922. Toàn bộ khu Goreme có khoảng 30 nhà thờ.

Mặc dù được đào sâu vào trong núi nhưng có nhiều tầng, được kết nối với nhau bởi những bậc thang. Trong nhà thờ đều có đủ phòng ăn, bếp, phòng ngủ, phòng thờ,.. nhiều nhà thờ còn có mái vòm với những bức tranh vẽ vẫn còn sống động.

Cách Goreme không xa, lâu đài đá Uchisar kiêu sa trên điểm cao nhất của Capadocia. nhìn từ đỉnh lâu đài Uchisar ta có thể nhìn thấy cảnh hùng vĩ và bao la vùng Capadocia. Lâu đài đá nằm trong một khối nham thạch rất lớn, có đủ cả cầu đá, quán nước, đường phố, nhà và các đồ dùng cũng làm bằng đá. Nơi đây có nhưng căn phòng được coi nhà chim bồ câu với hàng ngàn con chim sinh sống.

Bất chấp thời gian, những buổi hoàng hôn, Uchisar vẫn kiêu hãnh đổ bóng như một biểu tượng trường tồn, kỳ quan sáng tạo của người dân Thổ Nhĩ Kỳ.

Uchisar trên đỉnh cao thì phố ngầm Kaymakli lại là bí ẩn sâu dưới tầng sâu.  Được xây dựng dưới lòng 1 quả đồi đá, với nhiều tầng nhà thông với nhau bằng một hệ thống đường hầm chằng chịt... Kaymakli là một trải nghiệm đầy cảm xúc dưới lòng núi đá.

Thành phố có khoảng 7-8 tầng sâu, các phòng được kết nối với nhau bởi những hành lang, cầu thang lên xuống, hệ thống ống khỏi, cửa đóng mở từ bên trong. Bên trong thành phố ngầm có đầy đủ nơi ở, nhà kho để đồ ăn, rượu vang... Có những khu vực được phát triển thành những căn hộ với nhiều thế hệ sinh sống… Đến Kaymakli, khâm phục một quá trình kiến tạo qua nhiều thế hệ với trình độ kiến trúc độc đáo mà đến hôm nay vẫn còn nhiều bí ấn không thể lý giải.

 Lệ Thanh