Cuộc sống và cái chết ở 'thành phố cấm' của Apple

Zing.vn dịch lại bài viết của Brian Merchant, phóng viên của The Guardian, khi đến tận nơi sản xuất iPhone, lắng nghe câu chuyện của những công nhân làm việc trong điều kiện xấu.

Tôi may mắn có chuyến thăm tới khu Long Hoa, Thẩm Quyến, Trung Quốc. Đây là nơi mà ngành công nghiệp sản xuất iPhone phát triển mạnh mẽ và chứng kiến cảnh hàng nghìn công nhân đang chôn vùi cuộc sống.

Khung cảnh ở Long Hoa tràn ngập những khu phức hợp công nghiệp, các khu nhà ở xám xịt, nhiều kho chứa hàng sừng sững mọc lên lố nhố như nấm sau mưa. Khu ngoại ô của Thẩm Quyến có bầu không khí không mấy trong lành.

Tại Long Hoa, Foxconn là đối tác sản xuất lớn nhất của Apple bởi tính chuyên nghiệp trong từng khâu sản xuất cũng như bảo mật cực kì cao. Foxconn có rất nhiều nhân viên bảo vệ túc trực ở các cổng ra vào. Nhân viên, công nhân bắt buộc trang bị một thẻ ID và các tài xế chở hàng phải qua một máy quét vân tay. Công tác bảo mật của Foxconn nhiều lúc nghiêm ngặt tới nỗi từng có một phóng viên củaReuters bị khống chế và kéo ra khỏi xe khi đang chụp ảnh ngoài hàng rào.

Nhiều tín đồ Táo khuyết có thể dễ dàng để ý thấy dòng chữ sau lưng của mỗi chiếc iPhone rằng: “Thiết kế bởi Apple tại California, sản xuất tại Trung Quốc”. Bên cạnh đó, những phát kiến công nghệ mang tính đột phá tuy được lên ý tưởng từ thung lũng Sillicon, nhưng các sản phẩm ấy lại được chế tạo bởi bàn tay của nhân công Trung Quốc. 

Trung Quốc hiện nay được mệnh danh là “công xưởng lớn nhất thế giới”, thu hút nhiều ông lớn ngành công nghệ chính bởi nguồn nhân công rẻ mạt. Theo Cục thống kê lao động Mỹ, tính đến 2009 có khoảng 99 triệu nhân công làm việc trong các nhà máy ở Trung Quốc, biến nước này thành nền công nghiệp phát triển thứ hai thế giới.

Foxconn là tập đoàn có lượng nhân công lớn nhất tại đất nước tỷ dân. Công ty này sở hữu khoảng 1,3 triệu nhân viên. Hiện nay, những chiếc iPhone được sản xuất dàn trải ở các xí nghiệp công nghệ cao khắp Trung Quốc. Tuy nhiên, số lượng sản phẩm iPhone được chế tạo tại Foxconn luôn lớn nhất.

Trên báo chí, Foxconn được biết đến nhiều hơn nhờ các vụ tự tử. Từ năm 2010, nhiều công nhân gieo mình xuống từ những tầng nhà cao nhất ngay giữa ban ngày để phản đối điều kiện làm việc tại Foxconn. Đã có khoảng 18 vụ tự tử, trong đó 14 nạn nhân đã chết trong năm đó.

Theo lời kể lại của những người sống sót, nguyên nhân những vụ tự sát trên là do thời gian làm việc kéo dài, môi trường căng thẳng và quản lý khó tính sẵn sàng lăng mạ công nhân bởi một vài lỗi nhỏ. Hơn nữa, Foxconn còn được cho là không đáp ứng những phúc lợi đã hứa với nhân công.

Tuy nhiên, Foxconn lại giải quyết những vấn đề trên một cách rất gượng gạo. Terry Gou, CEO Foxconn cho lắp đặt nhiều tấm lưới lớn bên ngoài các tòa nhà để ngăn không cho ai nhảy lầu tự sát. Không những thế, công ty còn chọn ra những công nhân bị mua chuộc làm đại diện và bắt họ kí vào các cam kết không tự tử.

“Nơi này không dành cho con người”, chàng trai trẻ tuổi tên Xu chia sẻ. Anh ta làm việc tại khu Long Hoa đã được một năm, môi trường làm việc ở đây vẫn không có những biến chuyển tích cực. Công việc lúc nào cũng dồn dập gây nên rất nhiều áp lực, những người công nhân ở đây buộc phải làm việc liên tục suốt 12 tiếng đồng hồ.

Theo Xu, những tay quản lý ở đây thường có thái độ thô lỗ, sẵn sàng chửi mắng nhân công chỉ vì họ làm việc chậm và thường thất hứa. Nhiều người trước khi làm việc được hứa hẹn trả gấp đôi tiền lương nếu làm thêm giờ nhưng rốt cuộc công ty vẫn "xù" khoản tiền này.

“Nếu không có người tự sát thì đó không phải là Foxconn nữa. Mỗi năm người ta đều tự kết liễu đời mình và Foxconn cho rằng đó là chuyện thường ngày ở huyện”, Xu nói.

Viễn cảnh về một công việc mơ ước trong ngành công nghiệp sản xuất iPhone tạo cho người ta rất nhiều mộng tưởng. Có người cảm thấy rằng góp sức cho công cuộc cải tiến bộ mặt thế giới công nghệ là một điều tuyệt vời. Người thì luôn suy nghĩ về lựa chọn của mình, lại có người gục ngã bởi áp lực công việc hay thực dụng hơn, có người xem công việc này như một công cụ để cưa gái.

Đã có rất nhiều bài viết về môi trường làm việc tồi tệ trong nhà máy sản xuất iPhone. Tuy nhiên, vẫn có nhiều người tham gia vào công việc này, một phần là vì họ không quan tâm lắm hoặc có thể họ đang thất nghiệp.

Chiếc iPhone hiện nay là một tổ hợp của những công nghệ và thiết bị phức tạp đòi hỏi quy trình khép kín, nghiêm ngặt. Một nữ công nhân chia sẻ mỗi ngày có hơn 1.700 chiếc iPhone qua tay mình, cô ấy phụ trách khâu quét một lớp xi đánh bóng lên trên màn hình. Tốc độ làm việc phải luôn giữ mức một phút hoàn thành 3 màn hình, trong khoảng thời gian suốt 12 tiếng.

Nhiều công việc đòi hỏi nhiều kiểu năng hơn như lắp bảng mạch và ghép vỏ sau điện thoại thì cho phép tốc độ chậm hơn. Trung bình một công nhân làm ở khâu này phải làm được 600 tới 700 chiếc iPhone mỗi ngày. Khi làm việc mọi người bắt buộc phải im lặng tuyệt đối và có thể làm sếp quát tháo nếu xin ra ngoài đi vệ sinh.

“Nhiều người bảo Foxconn đích thị là cái bẫy vì rất nhiều người đã bị dụ dỗ”, Xu trả lời. Foxconn hứa hẹn sẽ cung cấp cho họ nơi ở miễn phí nhưng lại thu phí bất hợp lý tiền điện và nước. Một phòng trong những khu nhà ở của Foxconn chứa được 8 người, nhưng có lúc con số này lên tới 12 người/phòng.

Hơn nữa, Foxconn còn tự ý cắt giảm những bảo hiểm phúc lợi xã hội và chậm trễ trong việc trả tiền lương hay tiền thưởng. Không những thế, nhiều công nhân phải chịu nộp tiền phạt nếu bỏ việc trong khoảng thời gian 3 tháng thử việc.

Đó là lý do tại sao Bệnh viện trường Đại học Thomas Jefferson tại bang Philadelphia đã quyết định hợp tác với hãng âm thanh khổng lồ Harman cùng công nghệ trí thông minh nhân tạo Watson của IBM. Họ cùng nhau phát triển được những bộ loa thông minh có khả năng đáp ứng được khoảng một tá các lệnh khác nhau. Chẳng hạn, khi một bệnh nhân nói “Watson”, bộ loa có thể chơi một đoạn nhạc êm đềm và điều chỉnh độ sáng, nhiệt trong phòng cũng như rèm cửa.

Vận hành nhờ công nghệ Bluetooth, tai nghe không dây AirPods truyền dẫn các sóng vô tuyến cường độ thấp vào tai người dùng. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, theo thời gian, việc truyền dẫn này sẽ làm suy yếu màng chắn máu - não, yếu tố thiết yếu trong việc ngăn ngừa các hóa chất độc hại.

"Chúng ta đang đùa với lửa. Các bạn đang đặt một thiết bị phát vi sóng ngay cạnh bộ não của mình", tiến sĩ Joel Moskowitz, giáo sư thuộc Trường Sức khỏe cộng đồng, Đại học California-Berkeley (Mỹ), nhấn mạnh.

Apple hiện vẫn chưa công bố chính xác tần số phát Bluetooth của AirPods. Song, các kỹ sư và giám đốc marketing của hãng khẳng định, do loại tai nghe không dây này sử dụng Bluetooth, nên việc phát vi sóng đều nằm trong giới hạn cho phép và tuân thủ hướng dẫn của Ủy ban truyền thông liên bang Mỹ (FCC). Ví dụ, việc phát Bluetooth yếu hơn nhiều so với bức xạ phát ra từ lò vi sóng.

Tuy nhiên, tiến sĩ Moskowitz cảnh báo, hơn 200 nhà khoa học nghiên cứu về các ảnh hưởng của trường điện từ tin rằng, những hướng dẫn của FCC không đủ để bảo vệ sức khỏe con người.

Ra mắt từ cuối năm 2015 với dịch vụ đầu tiên là cứu hộ xe máy, đến nay ứng dụng kết nối dịch vụ theo yêu cầu Rada đã mở rộng ra 10 nhóm dịch vụ dành cho gia đình. Qua Rada, mọi người có thể gọi các dịch vụ như: sửa thiết bị gia đình, xây dựng, sửa điện nước; gọi xe sân bay, đặt xe đường dài; Sửa chữa và tư vấn ô tô, xe điện, xe máy; dịch vụ giao hàng của Viettel Post; mua bán và sửa chữa máy tính, điện thoại, đồ điện tử; dịch vụ bảo hành, tư vấn, xét nghiệm; dịch vụ công chứng và nhiều dịch vụ gia đình khác…

Sau khi nhận gói hỗ trợ trị giá 1 tỷ đồng từ Facebook vào năm 2016, startup Rada đã có những tăng trưởng vượt bậc. Ông Tạ Quang Thái - đồng sáng lập Rada cho biết, đến nay đã có hơn 10.000 đơn hàng được kết nối thành công, 150.000 lượt tải ứng dụng và hơn 30.000 người dùng Rada.

Cũng theo ông Thái, thời gian qua, số lượng nhà cung cấp dịch vụ trên Rada cũng tăng lên nhanh chóng và đã phủ sóng tại 5 tỉnh, thành phố là Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Huế, Lâm Đồng. "Các dịch vụ được đưa vào Rada đều phải trải qua quy trình thẩm định và xét duyệt khắt khe về chất lượng và uy tín từ đơn vị trung gian là Rada và được giám sát bởi ứng dụng. Số tiền khách thanh toán sẽ được hệ thống ghi nhận nên khách hàng không phải lo lắng tình trạng “chặt chém” vốn lâu nay vẫn diễn ra khi tự tìm thông tin các nhà cung cấp trên Internet", ông Thái chia sẻ.

Bất tiện duy nhất của ứng dụng Rada là người dùng phải cài ứng dụng trên smartphone, sau đó đăng ký tài khoản để sử dụng. Với những người lần đầu gọi dịch vụ hoặc vốn có thói quen tìm dịch vụ trên web thì việc này khá bất tiện.

Từ ngày 1/11/2016 Công an thành phố Đà Nẵng chính thức triển khai phạt nguội các hành vi vi phạm giao thông. Trong 6 tháng đầu năm 2017, thông qua hình ảnh trích xuất từ hệ thống camera, Công an thành phố đã phát hiện 9826 trường hợp vi phạm, tiến hành lập biên bản 3371 trường hợp và xử phạt với số tiền 4 tỷ đồng.

Với những hình ảnh cụ thể từ camera, những chủ phương tiện, tài xế đều vui vẻ chấp nhận lỗi vi phạm và nộp phạt. Ý thức chấp hành luật giao thông đường bộ của người dân cũng được nâng lên rõ rệt, các hành vi vượt đèn đỏ, chạy quá tốc độ giám đáng kể.