Giấc mơ của Facebook, Google đối diện hiện thực tàn khốc

“Cãi” - biểu hiện của tư duy phản biện

Theo GS. Nguyễn Minh Đức, “Cãi” thường được coi là biểu hiện của tư duy phản biện - là kỹ năng hàng đầu trong 7 kĩ năng mềm mà mọi đứa trẻ nên học để có thể thành công trong môi trường làm việc tương lai. Tuy nhiên “cãi” thế nào để thực sự phản biện một cách văn minh, lịch sự, tôn trọng người khác và để mọi người “tâm phục, khẩu phục” thì học sinh cần được trang bị kiến thức, kỹ năng và được rèn luyện hàng ngày thông qua môi trường sống và học tập.

Bản thân mỗi đứa trẻ là những nhà nghiên cứu, luôn muốn tìm tòi, khám phá để tạo ra cái mới. Nhưng với cách giáo dục và ứng xử hàng ngày với trẻ, người lớn chúng ta lại vô tình thui chột phẩm chất, kỹ năng này của trẻ.

“Một em bé 4 tuổi thường đặt ra hàng trăm câu hỏi mỗi ngày, trong đó có rất nhiều câu hỏi khám phá. Nhưng đến 10 tuổi, dưới áp lực của gia đình và nhà trường, các em lại lo đi tìm những câu trả lời đúng theo ý thầy cô, bố mẹ mà không được tiếp tục đặt ra những câu hỏi hay để suy nghĩ và giải quyết’, GS. Đức chia sẻ.

Thực tế tại Việt Nam, một số các trường học vẫn theo phương pháp giáo dục truyền thống: dạy kiến thức, kỹ năng để làm một công việc cụ thể, chưa chú trọng dạy học sinh cách tư duy sang tạo, giải quyết vấn đề...

Trang bị kỹ năng giải quyết vấn đề, tư duy phản biện

Chuyên gia giáo dục Hoàng Anh Đức - Giám đốc học thuật Trường Phổ thông liên cấp Quốc tế Gateway chia sẻ, với sự biến đổi mạnh mẽ của xã hội trong cuộc cách mạng 4.0, để có thể thành công trong cuộc sống, các bạn học sinh cần được cung cấp cách học, cách nghĩ và cách sống, hướng đến việc tạo ra những công dân có kỹ năng toàn diện, tự do, tự chủ. Học sinh cần được hướng dẫn phương pháp để nắm vững nền tảng kiến thức đa dạng trên nhiều lĩnh vực cùng những kỹ năng cá nhân như tư duy phản biện, tư duy phân tích, kỹ năng giao tiếp và khả năng sáng tạo.

Theo chuyên gia, tư duy phản biện được hình thành sau cả một quá trình học tập và rèn luyện lâu dài. Tại Gateway, thông qua chương trình giảng dạy tích hợp tư tưởng giáo dục khai phóng và giáo dục STEAM, cùng phương pháp học thông qua trải nghiệm, học thông qua thực làm, học sinh Gateway được trang bị kỹ năng giải quyết vấn đề, tính sáng tạo, tư duy phản biện, giao tiếp rõ ràng.

Lấy ví dụ về việc hình thành tư duy phản biện trong môn học Văn - Tiếng Việt tại Gateway, bà Nguyễn Thị Thanh Hải - Giám đốc chương trình Khoa học xã hội và nhân văn tại Gateway chia sẻ, với phương pháp giáo dục hiện đại, tôn trọng người học, các giáo viên tạo môi trường để các con tự khám phá kiến thức, được bày tỏ quan điểm, được sáng tạo và phản biện trong quá trình học các môn như Văn, Tiếng Việt, Lối sống, Khoa học.... Ví dụ thay vì học theo lối phân tích, bình giảng, cảm thụ do giáo viên truyền tải, các con được quyền phát biểu, chia sẻ những suy nghĩ, cảm xúc của bản thân mình trước các tác phẩm nghệ thuật, giáo viên khuyến khích học sinh đặt các câu hỏi khi tiếp nhận một tác phẩm, cuốn sách hay vấn đề nào đó trong cuộc sống....

Không chỉ chú trọng rèn luyện kỹ năng tại Trường, bố mẹ đóng vai trò quan trọng giúp con hình thành tư duy phản biện tại nhà. Bố mẹ cần tuân theo những nguyên tắc phát triển tư duy phản biện cho con như: Tôn trọng mọi ý kiến độc lập của con; Phản biện tư duy, không phản biện con người; Phản đi đôi với Biện; Gợi mở, giúp con kiểm chứng suy nghĩ của mình; Khuyến khích óc hoài nghi khoa học của con; Nâng đỡ ham muốn khám phá và ước mơ của con.

Để làm được điều đó, các bậc phụ huynh cần được trang bị các kỹ năng: Lắng nghe các câu hỏi của con; Phản hồi tích cực ý kiến của con; Tìm những câu hỏi hay để cùng con suy nghĩ; Khuyến khích con suy nghĩ theo cách mới; Giúp con tìm kiếm thông tin và phương pháp kiểm chứng khách quan; Hướng dẫn con cách chia sẻ ý kiến phản biện của mình để người khác tâm phục khẩu phục.

Để học sinh có thể hình thành tư duy phản biện, nhà trường và gia đình cần đồng hành, phối hợp với nhau để có thể tạo ra môi trường giúp trẻ có cơ hội rèn luyện thường xuyên.

“Đó chính là lý do, Gateway không chỉ nỗ lực tạo ra một môi trường giáo dục theo tiêu chuẩn quốc tế, với phương pháp giáo dục hiện đại giúp học sinh phát triển toàn diện các kỹ năng không thể thiếu của kỷ nguyên mới, mà chúng tôi mong muốn cung cấp tri thức, kỹ năng thông qua các buổi hội thảo như thế này để các bậc phụ huynh có thể đồng hành cùng chúng tôi tạo ra môi trường giáo dục tốt nhất cho các con” vị đại diện của Gateway chia sẻ.

Trước đó, hội thảo “Cho con quyền được cãi - Hình thành tư duy phản biện” đã được Trường PTLC Quốc tế Gateway tổ chức cho các bậc phụ huynh tại cơ sở Gateway Hải Phòng, thu hút đông đảo phụ huynh tham gia.

Lệ Thanh

Steven Bartlett được trao quyền xuất bản chỉ vì là KOL? Ảnh: AFR.

Nhánh này sẽ xuất bản những cuốn sách liên quan đến các vị khách mời trên podcast của Bartlett, The Diary of a CEO. Cuốn sách đầu tiên của Flight Books, dự kiến ra mắt vào tháng 10, sẽ là của vận động viên chạy marathon Russ Cook (được biết đến với biệt danh Hardest Geezer). Cuốn sách có tên Hardest Geezer: Becoming the First Person to Run the Entire Length of Africasẽ chia sẻ về các chuyến chạy từ thiện gần đây của VĐV này. Cuốn sách thứ hai cũng đã được công bố, là tác phẩm về người dẫn chương trình Married at First Sight UKvà Celebs Go DatingPaul C. Brunson.

Ebury cho biết họ sẽ áp dụng chiến lược “tập trung vào tăng trưởng, dựa nhiều vào số liệu thực tế và tăng cường sử dụng AI” để giúp “các tác giả và sách của họ nhận được sự công nhận và tiếp cận xứng đáng”.

Tuy nhiên, đây không phải là hiện tượng mới xuất hiện. TheoPublishers Weekly, tháng 8 năm ngoái, nhà xuất bản mới Bindery đã được thành lập với mục tiêu tận dụng sức ảnh hưởng của các KOL. Theo đó, các ấn bản của họ sẽ do các KOL dẫn dắt, chọn đầu đề và có quyền quyết định liên quan đến nội dung.

Vào năm 2022, Amazon Publishing cũng đã ra mắt Mindy's Book Studio, một ấn phẩm do diễn viên Mindy Kaling điều hành và chỉ đạo nội dung. Vào đầu năm 2023, MCD, nhánh xuất bản trực thuộc nhà xuất bản Mỹ Farrar, Straus and Giroux (FSG) cũng đã ra mắt ấn phẩm AUWA do tay trống kiêm nhà sản xuất âm nhạc Questlove dẫn dắt.

Thậm chí, từ năm 2020, nhà xuất bản độc lập Zando đã lập ra chương trình hợp tác với nhiều KOL, được gọi là "đối tác xuất bản", bao gồm ca-nhạc sĩ John Legend, diễn viên kiêm nhà sản xuất truyền hình Sarah Jessica Parker hay diễn viên kiêm nhà sản xuất phim Lena Waithe, để gia tăng sự ảnh hưởng cho các ấn phẩm.

Có thể thấy sự tham gia của các KOL trong ngành xuất bản ngày càng trở nên phổ biến khi sức ảnh hưởng của những ngôi sao này trong mọi hình thức nghệ thuật, có thể là truyền hình, phim ảnh, âm nhạc hoặc thời trang lớn đến mức không thể bị bỏ qua.

Nguy cơ với chất lượng tác phẩm

Trong khi giới xuất bản kỳ vọng lượng người hâm mộ của các KOL sẽ tương đương với lượng độc giả cố định cho các đầu sách được những KOL này ra mắt, thì không phải tất cả KOL đều có thể biến sự nổi tiếng của mình thành doanh số bán sách.

Ví dụ, xét về thành tích kinh doanh của Bartlett, không có nhiều điều để nói. Công ty đầu tiên của doanh nhân này, Social Chain, dù được tuyên bố có giá trị 600 triệu USD chỉ bán được với giá 7,7 triệu bảng Anh (10 triệu USD) vào năm ngoái.

Thêm vào đó, sự tham gia của các KOL có thể là một tín hiệu không tốt cho chất lượng và giá trị nghệ thuật của sách. Sự xuất hiện của Flight Books hay Bindery sẽ phần nào làm tăng khối lượng sách của giới KOL, giảm bớt ngân sách dành cho các tác giả không nhận được hậu thuẫn của truyền thông xã hội, thể chế hóa mối quan hệ giữa KOL và nhà xuất bản và thậm chí trao quyền xuất bản cho một người chỉ vì khả năng bán hàng.

Mạng xã hội trở thành "người gác cổng" xuất bản. Ảnh: The Guardian.

Ngành xuất bản lâu nay phần nào dựa vào các tiểu thuyết thương mại ít có giá trị về mặt trí tuệ để mang về doanh thu. Tuy nhiên, việc dựa dẫm nhiều hơn vào giới KOL có thể đẩy nhanh sự phụ thuộc vào những tác phẩm chất lượng thấp, miễn là chúng đạt được số liệu thống kê cao trên mạng xã hội.

Trong khi có nhiều tiếng nói trong giới xuất bản cho rằng họ cần doanh thu để hỗ trợ các tác giả nhỏ hơn, hỗ trợ nhiều tác phẩm hơn và ủng hộ cho những thử nghiệm và sáng tạo mới. Tuy nhiên, cho tới nay, những cuốn sách của giới KOL đều nhanh chóng bị quên lãng và khó có thể xây dựng được một lượng độc giả trung thành lâu dài.

Và như Kit Caless, đồng sáng lập của nhà xuất bản độc lập Influx Press tại London, đã nói với tờ New Statesmanvào năm 2021: "Ý tưởng về hệ thống xuất bản tập trung vào KOL là một 'sự lầm tưởng'".

Trong khi danh tính của những người gác cổng chất lượng trong giới xuất bản không phải là một nội dung thảo luận đơn giản, thì việc trao quyền cho những KOL để tập trung vào giá trị thương mại hay sự lan truyền nhanh chóng trên mạng xã hội có thể khiến thị trường không còn chỗ cho sự sáng tạo và những tác phẩm táo bạo, giàu chiều sâu. Trong cơn sốt tìm kiếm những tác phẩm "viral", thế giới xuất bản có thể đang đánh đổi những câu chuyện thực sự chỉ để lấy sự nổi tiếng ngắn hạn và dễ dàng bị quên lãng.

Tại Việt Nam, câu hỏi về chất lượng tác phẩm do giới KOL xuất bản cũng đã được đặt ra với trường hợp cuốn Vì cậu là bạn nhỏ của tớcủa Tiktoker kiêm Vlogger Tun Phạm. Cuốn sách khi vừa ra mắt đã được đón nhận hồ hởi, lượng phát hành lớn vì tác giả Tun Phạm có lượng fan nhất định trên mạng xã hội.

Sách phát hành chưa được bao lâu, khi độc giả có thời gian đọc sách, một số người phản bác sách của Tun Phạm. Quan điểm của Tun Phạm về vai trò của phụ nữ trong xã hội, với những câu văn như “phụ nữ là món quà tuyệt vời mà tạo hóa đã ban tặng cho đàn ông”, “phụ nữ trở thành gánh nặng và rào cản của những người xung quanh”… không chỉ dấy lên tranh cãi mà còn gây nên một số phản ứng tiêu cực trong dư luận xã hội. Trước thông tin này, Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ TT&TT) đã có công văn yêu cầu Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam, đơn vị tham gia xuất bản Vì cậu là bạn nhỏ của tớ, báo cáo giải trình.

Đọc được sách hay, hãy gửi review cho Tri Thức - Znews

Bạn đọc được một cuốn sách hay, bạn muốn chia sẻ những cảm nhận, những lý do mà người khác nên đọc cuốn sách đó, hãy viết review và gửi về cho chúng tôi. Tri Thức - Znews mở chuyên mục “Cuốn sách tôi đọc”, là diễn đàn để chia sẻ review sách do bạn đọc gửi đến qua Email: books@zingnews.vn. Bài viết cần gửi kèm ảnh chụp cuốn sách, tên tác giả, số điện thoại.

Trân trọng