Các nền tảng mạng xã hội và trò chơi điện tử được thiết kế dựa trên thuật toán "kích thích dopamine" gây nghiện, khiến trẻ mất tập trung vào thực tế và bỏ bê trách nhiệm. Các tính năng tự động phát (autoplay), tự động âm thanh (autosound) và thuật toán liên tục cung cấp nội dung theo sở thích, làm trẻ dán mắt vào các thiết bị điện tử. Đặc biệt, não bộ non nớt của trẻ em rất nhạy cảm, có thể bị "lập trình" bởi các "vòng lặp" nội dung vô bổ và thiếu lành mạnh, làm giảm khả năng tư duy, phát triển trí tuệ, và ảnh hưởng sức khỏe tinh thần.

Về lối sống, tiếp xúc với hình ảnh "ảo hoàn hảo" làm trẻ so sánh bản thân với người khác, dẫn đến trầm cảm và tự ti. Hiện tượng này được gọi là "so sánh xã hội". Trẻ còn chịu áp lực bởi tiêu chuẩn sắc đẹp phi thực tế từ influencer, KOL, và quảng cáo. Nhiều trẻ cố gắng thay đổi hình dáng hoặc phong cách, dẫn đến rối loạn ăn uống và những hành vi không lành mạnh. Cảm giác sợ bị bỏ lỡ (FOMO) khiến trẻ thêm căng thẳng khi thấy mình thiếu các trải nghiệm mà cộng đồng chia sẻ.

Về thể chất, việc lướt mạng hoặc chơi game trễ vào ban đêm gây rối loạn giấc ngủ, ảnh hưởng đến cảm xúc và việc học tập. Hộp sọ mỏng của trẻ hấp thụ bức xạ điện từ nhiều hơn, gây lo ngại về tác động lâu dài của công nghệ. Ánh sáng xanh từ màn hình làm gián đoạn chu kỳ giấc ngủ và tăng nguy cơ thoái hóa điểm vàng. Trẻ dễ bị hội chứng thị giác màn hình với triệu chứng đau đầu, khô mắt và mỏi mắt. Ngoài ra, tư thế cúi đầu kéo dài gây đau cột sống và hội chứng "text neck" đặc biệt nguy hại trong giai đoạn phát triển xương. Thiếu vận động do sử dụng thiết bị quá mức làm tăng nguy cơ béo phì, tiểu đường, và rối loạn chuyển hóa.

Não của trẻ còn bị ảnh hường bởi những thông tin nhạy cảm và lệch lạc trên mạng, dễ dẫn đến việc bị thao túng về tâm lý và tư duy, từ đó bị thao túng về hành vi.

Tình trạng bắt nạt qua mạng ngày một nghiêm trọng. Trẻ bị quấy rối hoặc làm nhục trực tuyến, gây tổn thương tâm lý. Trẻ cũng dễ bị lôi kéo vào các hành vi không lành mạnh như sử dụng rượu, thuốc lá, chất kích thích, tình dục, bài bạc, và cá độ, gây hậu quả nặng nề đến sức khỏe, tiền bạc, và tương lai.

Ngoài ra, trẻ chưa hiểu rõ tác động của "dấu chân kỹ thuật số", dễ chia sẻ thông tin cá nhân hoặc đăng nội dung ảnh hưởng đến tương lai.

Mạng xã hội và trò chơi cũng làm suy giảm kỹ năng giao tiếp của trẻ. Việc thiếu tương tác ngoài đời thực khiến trẻ thiếu nhạy cảm trước các cảm xúc thật và ngôn ngữ cơ thể. Trẻ quan tâm ưu tiên các mối quan hệ ảo, trở nên tự cô lập với gia đình và bạn bè.

Để bảo vệ trẻ em, nhiều quốc gia áp dụng các biện pháp như giới hạn độ tuổi, kiểm soát nội dung, quyền kiểm soát của phụ huynh, giáo dục kỹ năng số và xây dựng khung pháp lý. Tại Mỹ, Đạo luật bảo vệ quyền riêng tư trẻ em trên mạng (COPPA) yêu cầu người dùng mạng xã hội phải từ 13 tuổi trở lên. Hàn Quốc yêu cầu sự đồng ý của phụ huynh đối với người dùng dưới 16 tuổi. Quy định bảo vệ dữ liệu chung (GDPR) của Liên minh Châu Âu yêu cầu sự đồng ý của phụ huynh khi xử lý dữ liệu cá nhân của trẻ dưới 16 tuổi. Trung Quốc sử dụng hệ thống xác minh danh tính thực để giám sát hoạt động người dùng mạng xã hội và chỉ cho phép trẻ em dưới 14 tuổi sử dụng 40 phút mỗi ngày với nội dung phù hợp.

Tại Việt Nam, Nghị định 147/2024/NĐ-CP sẽ có hiệu lực vào ngày 25/12/2024. Nghị định này quy định trẻ dưới 16 tuổi không được tự tạo tài khoản mạng xã hội, cha mẹ hoặc người giám hộ phải đăng ký thay và giám sát nội dung truy cập của trẻ. Nghị định cũng giới hạn thời gian chơi game trực tuyến cho người dưới 18 tuổi, không quá 60 phút mỗi trò chơi và tổng cộng không quá 180 phút mỗi ngày. Các doanh nghiệp dịch vụ trò chơi điện tử phải thực hiện biện pháp bảo vệ trẻ em, như phân loại trò chơi theo độ tuổi và cung cấp công cụ kiểm soát cho phụ huynh.

Cha mẹ đặc biệt đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ trẻ khỏi tác hại của mạng xã hội. Một biện pháp hiệu quả là tắt (Off/Disable) các tính năng tự động phát và tự động âm thanh. Kinh nghiệm cá nhân cho thấy, việc tắt các tính năng tự động này đã giảm trên 90% thời gian màn hình. Vì vậy, tôi đặc biệt khuyến khích mọi người làm theo. Ngoài ra, cha mẹ có thể giới hạn thời gian sử dụng màn hình thông qua các chức năng tích hợp trên thiết bị hoặc ứng dụng quản lý thời gian: chỉ cho phép trẻ truy cập mạng xã hội hoặc chơi game sau khi hoàn thành bài tập, giúp việc nhà, và không cho phép sử dụng thiết bị điện tử trong giờ ăn hoặc trước khi đi ngủ. Cha mẹ cũng nên là tấm gương, tránh lạm dụng thiết bị điện tử trước mặt trẻ.

Giáo dục trẻ kỹ năng số là cần thiết, để trẻ nhận diện nội dung không phù hợp, thông tin giả, và hành vi bắt nạt. Trẻ cần hiểu cách bảo vệ thông tin cá nhân, tạo mật khẩu mạnh, và chỉ kết bạn với người quen. Tăng cường hoạt động ngoại khóa, thể thao, hoặc giao lưu gia đình là cách giúp trẻ giảm phụ thuộc vào mạng xã hội. Các sở thích như đọc sách, vẽ tranh, học nhạc, hay tham gia các câu lạc bộ như hướng đạo sinh, cờ vua cũng là giải pháp hữu ích.

Mạng xã hội bên cạnh những lợi ích, bộc lộ nhiều mặt tiêu cực cho người dùng, đặc biệt là trẻ em, mà "thối não" có lẽ là một hình ảnh biểu tượng rất dễ hình dung.

Bùi Mẫn

Bà Nguyễn Thị Thắng bị ung thư di căn

Mọi thứ đối với bà lúc này như một cơn ác mộng. Nằm trên giường bệnh, nhiều lúc bà chỉ biết thở dài mỗi lúc ngẫm nghĩ về cuộc đời mình suốt những năm tháng đã qua. Có lẽ, cuộc đời bà được bao phủ bởi những dòng nước mắt chảy vô tận. 

Chồng bà vốn bị nhiễm chất độc màu da cam hồi còn đi kháng chiến chống Mỹ. Bà Thắng sinh con ra trong nỗi lo âu bởi bà biết nhiều người từng chịu di chứng khủng khiếp. 

Thế nhưng, may mắn thay, cả bốn người con trai bà sinh ra đều khoẻ mạnh, không hề có chút dấu hiệu nào cho thấy họ bị di chứng của chất độc màu da cam. Những tưởng số phận mỉm cười với bà cùng gia đình. 

Nào ngờ, bi kịch xảy đến với gia đình bà đến vào lúc những người con đó trưởng thành rồi lấy vợ. Năm 2005, người con trai út của bà bị tai nạn giao thông dẫn đến việc bị mù một mắt, điếc một bên tai rồi tâm thần không ổn định. Cùng lúc đó, bà đón nhận hung tin khi người con thứ ba phát hiện bị vô sinh. 

Cả hai bà cháu cùng mắc bệnh ung thư, tính mạng đa bị đe dọa từng ngày

 Chưa hết, đến năm 2016, đứa cháu nội bà tên là Phạm Quang Huy mắc căn bệnh ung thư võng mạc quái ác. Gần 1 năm đằng đẵng, bà Thắng lên chăm cháu nội trên bệnh viện K Tân Triều, Hà Nội với hy vọng giành giật sự sống cho cháu. Do bố cháu bị tai nạn giao thông suy giảm sức khoẻ nghiêm trọng, mẹ cháu phải đi làm kiếm tiền nên gánh nặng dồn lên một mình bà. 

“Tôi không sợ chết chỉ sợ không ai lo cho bệnh tình cháu tôi” 

Những vất vả từ bà Thắng được đền đáp phần nào sau khi cháu Huy tạm được nghỉ truyền để về điều trị hoá chất khô thì tai hoạ lại ập lên đầu bà. Hồi tháng 8 vừa qua, bà Thắng phát hiện bị mắc căn bệnh ung thư buồng trứng di căn gan. 

Những giọt nước mắt lăn dài trên má người bà tần tảo. Bà không sợ bệnh tật vì đã quá hiểu trong những ngày tháng chăm cháu trên viện. 

Hoàn cảnh của hai bà cháu đang rất cần được mọi người giúp đỡ

 “Tôi sống đến từng này tuổi rồi nên chẳng còn sợ chết chú ạ. Tôi chỉ sợ mình mất rồi ai sẽ chăm cháu Huy đây. Bố cháu tai nạn khiến tâm thần không ổn định, mẹ cháu đi làm nuôi cả nhà”, bà Thắng rưng rưng chia sẻ. 

Dù mắc căn bệnh hiểm nghèo, dường như bà vẫn không thôi nghĩ về cháu. Ngày hôm nay, vẫn là những cơn đau hành hạ, những lúc hồi lại, câu đầu tiên bà nhắc các con là: “Bao giờ Huy lên kiểm tra, nhớ báo mẹ biết nhé”.  

Một số người bệnh cùng phòng bà chưa một lần thấy bà nhắc quá nhiều đến bệnh tình bản thân. Điều này khác hẳn các bệnh khác khi phát hiện mắc bệnh ung thư. Đối với bà Thắng, còn sống được ngày nào, bà vẫn chỉ mong tiếp tục lo cho cháu. 

 Phạm Bắc- Bá Định

HLV Luis Enrique gây ngạc nhiên lớn khi gạt David de Gea ra khỏi danh sách, thay vào đó ông điền tên 3 thủ môn Unai Simon (Bilbao), Robert Sanchez (Brighton) và David Raya (Brentford).

De Gea là một trong những nhân tố thi đấu ổn định nhất của MU kể từ đầu mùa. Phong độ cao anh thể hiện khiến Dean Henderson không có cơ hội ra sân thi đấu.

Tuy nhiên, HLV Enrique vẫn quyết định loại bỏ người gác đến 31 tuổi vì không đánh giá cao khả năng chơi bóng bằng chân của De Gea.

Đến nay, thủ thành Quỷ đỏ đã có 45 lần khoác áo tuyển Tây Ban Nha. Lần gần nhất anh bắt chính là hồi cuối năm ngoái, gặp Ukraine ở Nations League.

Việc mất suất thời điểm nhạy cảm khiến De Gea nguy cơ lỡ hẹn với ngày hội World Cup 2002 diễn ra tại Qatar vào cuối năm nay.

Thông tin trên cũng khép lại một tuần đáng thất vọng với De Gea, bởi MU vừa bị Atletico Madrid loại khỏi vòng 1/8 Champions League.

Danh sách triệu tập của tuyển Tây Ban Nha chuẩn bị cho 2 trận giao hữu với Albania và Iceland

* Đăng Khôi