Nghi phạm đã chết 

Cuộc điều tra tập trung vào James Lewis sống ở bang Massachusetts. Vào thời điểm xảy ra vụ án, người này 36 tuổi. Theo Chicago Tribune, lúc đó, Lewis thừa nhận với Cục điều tra liên bang của Mỹ (FBI) rằng đã gửi thư tống tiền tới nhà sản xuất lô thuốc trên. 

Lá thư yêu cầu chuyển 1 triệu USD vào tài khoản ngân hàng “nếu muốn ngăn chặn vụ giết người”. Thư còn viết: “Thật dễ dàng để cho xyanua vào những viên nang đặt trên kệ của các cửa hàng”. 

Điều tra cho thấy Lewis đã viết bức thư trước khi những cái chết liên quan đến những viên thuốc nhiễm độc được thông báo với công chúng. Cảnh sát cũng phát hiện Lewis sở hữu một cuốn sách về đầu độc, dấu vân tay của anh ta có trên các trang liên quan đến xyanua. 

Thừa nhận viết thư tống tiền nhưng Lewis bác bỏ liên quan tới vụ giết người. Khi ra tòa, Lewis bị kết án 10 năm tù về tội tống tiền nhưng không bị buộc tội giết người vì không đủ bằng chứng. Khi được hỏi liệu có bất cứ giả thuyết nào về hung thủ vụ án, Lewis trả lời: “Quý vị đã bao giờ bị làm phiền suốt 40 năm vì một việc chẳng liên quan tới mình chưa?”. 

Tháng 7/2023, Lewis qua đời tại nhà riêng ở Cambridge (bang Massachusetts) do tắc mạch phổi. 

Nghi phạm thứ là Roger Arnold - một công nhân bến tàu, khai với cảnh sát rằng anh ta trữ xyanua. Arnold từng nói muốn giết người bằng chất độc và có tính cách thất thường sau khi ly dị. Năm 2008, Arnold qua đời sau khi thụ án 15 năm tù vì tội giết người. Tuy nhiên, ADN của người này không trùng khớp với mẫu ADN thu được trên các lọ thuốc. 

Sự hoảng loạn bắt nguồn từ vụ ngộ độc trên đã dẫn đến sự thay đổi vĩnh viễn về bao bì thuốc. Các hãng dược phẩm phát triển các loại hộp đựng chống giả mạo cho phép người tiêu dùng nhận biết liệu một lọ thuốc và thuốc đã bị mở hoặc thay đổi hay chưa.

Xyanua là loại hóa chất cực độc với các triệu chứng xuất hiện nhanh chóng, nghiêm trọng. Đầu tiên, bệnh nhân có cảm giác nóng lưỡi, họng, đau đầu, chóng mặt, kích thích, đau bụng, buồn nôn, thở gấp. Trường hợp ngộ độc nặng, người bệnh rối loạn ý thức, hôn mê, tụt huyết áp, co giật, có thể dẫn tới tử vong. 

>> Những thực phẩm quen thuộc chứa chất cực độc xyanua

Nguyên nhân được các bệnh viện chỉ ra trong quá trình triển khai thí điểm là do cơ chế thực hiện tự chủ bệnh viện chưa đầy đủ, giá dịch vụ y tế không được tính đúng tính đủ, vấn đề liên doanh liên kết máy móc, trang thiết bị chưa rõ ràng. Thậm chí vướng các quy định của pháp luật, dẫn tới thiếu trầm trọng trang thiết bị phục vụ chăm sóc sức khỏe của người dân…

PGS.TS Đào Xuân Cơ - Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ, Bệnh viện Bạch Mai và nhiều bệnh viện thực hiện tự chủ nhiều năm nay nhưng chi thường xuyên hoặc mức độ khác nhau, chưa có bệnh viện nào toàn diện. 

Tự chủ toàn diện thời gian qua Bạch Mai tự chủ hết sức khó khăn do vướng vào dịch bệnh, nhiều máy móc dừng hoạt động, đắp chiếu do vướng pháp lý. Tuy nhiên khó nhất là giá viện phí, dịch vụ chưa tính đúng tính đủ. “Bệnh viện chưa bao giờ được tự chủ về giá”, PGS.TS Cơ nói.

“Lượng lớn các cán bộ viên chức, thậm chí cán bộ ưu tú, tay nghề cao đã rời bệnh viện”, Giám đốc này nói thêm.

GS.TS Lê Văn Quảng - Giám đốc Bệnh viện K cũng khẳng định, 2 năm tự chủ, nguồn thu của bệnh viện giảm 1/3, thiếu máy móc để đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh.

GS.TS Quảng cho rằng, bệnh viện gặp 18 thách thức khi tự chủ toàn diện, trong đó khó khăn về đầu tư trang thiết bị; giá chưa tính đúng tính đủ…

“Về vấn đề máy móc, thiết bị hiện Bệnh viện K vẫn đáp ứng được nhưng phải cố. “Cái cố” này không biết được đến bao giờ”, Giám đốc Bệnh viện K nói.

“Là bệnh viện chuyên khoa, chúng tôi mong được chuyển sang tự chủ theo Nghị định 60 (nhóm 2)”, GS.TS Quảng cho biết. 

Giám đốc Bệnh viện K đề xuất, sau 3-5 năm nữa, khi chuẩn bị đầy đủ các nguồn lực, bệnh viện mới có thể nghĩ đến thực hiện tự chủ toàn diện.

"Lằn ranh" giữa đúng và sai trong thực hiện tự chủ bệnh viện trên thực tế còn nhiều chỗ mong manh, tiềm ẩn những rủi ro nhất đối với những người triển khai, thực hiện.

TS Nguyễn Huy Quang - Nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế cho rằng, tự chủ là nhu cầu tất yếu của các đơn vị sự nghiệp công lập nhưng tự chủ bệnh viện phải công bằng, tiền túi người dân ít đi, chất lượng khám chữa bệnh được nâng cao, khả năng tiếp cận dịch vụ y tế của người dân tốt hơn. Đặc biệt, bệnh viện vẫn đảm bảo chính sách an sinh xã hội.

Theo TS Quang phân tích 2 bệnh viện gặp khó khi tự chủ nguyên nhân quan trọng nhất là do chưa có hành lang pháp lý chuẩn để thực hiện. Ví dụ, chúng ta tưởng văn bản này có rồi nhưng thật ra chưa có vì vậy khi bắt tay vào thực hiện khó tránh khỏi những sai phạm. 

“Bệnh viện không ngại làm, không phải không dám làm mà chưa có văn bản pháp quy chưa có văn bản rõ ràng, rất dễ sai phạm. Đây là điều kiện tiên quyết để thực hiện”, PGS.TS Cơ cũng khẳng định thêm.

TS Bùi Sỹ Lợi - Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban về Các vấn đề xã hội của Quốc hội đặt câu hỏi: "Tại sao chưa thể tự chủ hoàn toàn? Giao cho bệnh viện tự chủ toàn diện mà họ chưa đủ điều kiện thì lợi bất cập hại".

Ông Lợi đưa ra ba vấn đề "chưa thể toàn diện bệnh viện". Thứ nhất là cơ chế chưa đáp ứng được nhu cầu để tự chủ toàn diện. Thứ hai là tổ chức thực hiện có vấn đề. Thứ ba là cơ chế giá. 

"Qua kinh nghiệm giám sát về y tế, tôi khẳng định chưa có một cơ sở y tế nào kể cả tuyến trên và dưới, đủ điều kiện để tự chủ toàn diện", TS Lợi nói.

Hành lang pháp lý rõ ràng – điều kiện tiên quyết để tự chủ toàn diện

Các chuyên gia cho rằng, tự chủ toàn diện là chủ trương chính xác nhưng cần có văn cần có hành lang pháp lý rõ ràng (văn bản pháp quy về mua sắm, các vấn đề liên doanh liên kết, thuê địa điểm…).

GS.TS Nguyễn Anh Trí - Nguyên Viện trưởng Viện Huyết học Truyền máu Trung ương, đề xuất bệnh viện làm tự chủ chỉ làm nhóm 2-3 sẽ phù hợp với tình hình hiện nay.

“Chỉ một số bệnh viện tuyến huyện, tỉnh có thể tự chủ một phần, còn y tế cơ sở vẫn phải được nhà nước bao cấp. Bệnh viện phải cố gắng làm, có nhà nước hỗ trợ, Bộ Y tế phải vào cuộc.  Bộ Y tế phải “hà hơi thổi ngạt” có những động thái sớm giúp ngay Bệnh viện Bạch Mai vượt qua khó khăn”, GS.TS Anh Trí cho biết. 

TS Quang cũng cho rằng, nên để các bệnh viện tự quyết định tự chủ theo nhóm nào vì họ phải tự chịu trách nhiệm. “Tuy nhiên dù làm gì vẫn đảm bảo an sinh xã hội, quyền lợi người bệnh”, ông nói. TS Quang đưa ra một số giải pháp tháo gỡ khó khăn khi thực hiện tự chủ toàn diện. 

Thứ nhất, cần có đầu tư về khung giá khám chữa bệnh, có như vậy, các bệnh viện mới tự chủ về tài chính.

Thứ hai, cần có yếu tố tính đúng tính đủ giá viện phí theo 7 yếu tố. Bộ Y tế đề xuất vấn đề này trình Chính phủ xem xét. 

Thứ ba, có văn bản hướng dẫn về mặt liên doanh liên kết, khi rõ ràng mới có thể thực hiện.

Thứ tư, hướng dẫn cụ thể về Nghị định 60. Ví dụ hướng dẫn thành lập hội đồng quản lý của bệnh viện như thế nào, ban kiểm soát ra sao, ai là người đại diện về pháp luật của bệnh viện…

Bên cạnh đó, ngành y tế đang đối mặt với vấn đề thiếu thuốc, trang thiết bị y tế. Câu chuyện này đang “làm khó” các bệnh viện vì vậy cần điều chỉnh lại các thông tư và đồng thời điều chỉnh về tiền lương cho nhân viên y tế để họ an tâm công tác.

“Cơ chế pháp lý cần làm rõ. Nếu chúng ta làm được điều này tự chủ toàn diện là con đường thênh thang để các giám đốc bệnh viện thỏa sức sáng tạo, phát triển…”, TS Quang khẳng định.

Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện K dừng tự chủ toàn diện

Theo hồ sơ, chủ đầu tư của dự án Khu đô thị Đại Ninh là CTCP Đầu tư du lịch Sài Gòn Đại Ninh (Công ty Sài Gòn Đại Ninh). Chủ tịch HĐQT kiêm người đại diện pháp luật doanh nghiệp này là bà Phan Thị Hoa.

Thành lập vào năm 2010, Công ty Sài Gòn Đại Ninh có vốn điều lệ 300 tỷ đồng. Năm 2017, công ty nâng vốn điều lệ lên 2.000 tỷ đồng. Từ khi thành lập đến nay, doanh nghiệp này chỉ có dự án duy nhất là Khu đô thị Đại Ninh. 

Năm 2020, Công ty Sài Gòn Đại Ninh ký hợp đồng chuyển nhượng vốn điều lệ cho CTCP Tập đoàn Bến Thành Holdings Group thuộc hệ sinh thái Tập đoàn Capella của đại gia Nguyễn Cao Trí. 

Liên quan đến vụ án xảy ra tại Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, Nguyễn Cao Trí cũng đã bị đề nghị truy tố về tội “lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản”.

Sau khi ký hợp đồng nói trên, ông Trí dùng Công ty TNHH Capella Hospitality (công ty con khác của Tập đoàn Capella) thay CTCP Tập đoàn Bến Thành Holdings Group để mua lại 51% vốn điều lệ Công ty Sài Gòn Đại Ninh, với giá 1.530 tỷ đồng. Tháng 1/2021, ông Trí trở thành người đại diện pháp luật của Công ty Sài Gòn Đại Ninh.  

Tiếp đó, tháng 9/2022, ông Trí nhờ em trai Nguyễn Cao Đức đứng tên hộ mua 7% vốn điều lệ của cá nhân bà Phan Thị Hoa tại Công ty Sài Gòn Đại Ninh với số tiền 700 tỷ đồng. Tổng cộng, ông Trí đã sở hữu 58% vốn điều lệ Công ty Sài Gòn Đại Ninh và đã thanh toán cho bà Hoa 2.230 tỷ đồng. 

Sau khi sở hữu phần lớn cổ phần Công ty Sài Gòn Đại Ninh, ông Trí thoả thuận bán 100% vốn điều lệ của công ty này cho bà Trương Mỹ Lan, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Vạn Thịnh Phát với giá 3.000 tỷ đồng. 

Bà Lan đã đặt cọc và 5 lần chuyển tiền cho Trí tổng cộng 20 triệu USD, tương đương 463,5 tỷ đồng. Sau đó, bà Lan đổi ý và thống nhất với Trí chuyển số tiền trên cùng một khoản tiền khác thành tiền mua 10% vốn điều lệ CTCP Đầu tư và Quản lý giáo dục Văn Lang. 

Dự án Khu đô thị Đại Ninh hiện ra sao?

Theo quy hoạch, dự án Khu đô thị Đại Ninh có quy mô 3.595ha thuộc địa bàn 4 xã Phú Hội, Ninh Gia, Tà Hine và Ninh Loan của huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng. Tổng mức đầu tư dự án này khoảng 25.300 tỷ đồng. 

Sau 13 năm được giao đất, Công ty Sài Gòn Đại Ninh hiện vẫn chưa được đầu tư hoàn chỉnh, “bất động” nhiều năm qua. Đến nay, tiến độ thực hiện dự án chỉ đạt gần 10%. 

Đầu năm 2022, UBND tỉnh Lâm Đồng có quyết định gia hạn tiến độ thêm 24 tháng cho dự án Khu đô thị Đại Ninh. Đồng thời, yêu cầu chủ đầu tư tập trung nguồn lực để triển khai dự án. 

Theo báo cáo vào tháng 3/2023, UBND huyện Đức Trọng vẫn đang tiếp tục phối hợp với các đơn vị liên quan hỗ trợ Công ty Sài Gòn Đại Ninh hoàn thành các thủ tục pháp lý của dự án. Động thái này diễn ra sau khi UBND tỉnh chấp thuận điều chỉnh dự án và gia hạn thời gian đưa đất vào sử dụng. 

Đến tháng 10/2023, UBND tỉnh Lâm Đồng chỉ đạo các sở, ngành và đơn vị liên quan cung cấp hồ sơ pháp lý của dự án Khu đô thị Đại Ninh. Kế hoạch về công tác đầu tư, xây dựng tại dự án đều không được đề cập trong báo cáo tiến độ. 

Giai đoạn từ tháng 6/2021 đến tháng 9/2023, tại dự án Khu đô thị Đại Ninh đã xảy ra 4 vụ phá rừng vối tổng diện tích 3.522m2 và 20 vụ lấn chiếm đất rừng trái phép với diện tích 37.620m2.

Trong 10 năm qua, tại dự án Khu đô thị Đại Ninh đã có 257ha rừng bị phá trái phép và 111ha đất rừng bị lấn chiếm. Công ty Sài Gòn Đại Ninh đã bồi thường gần 19 tỷ đồng. 

Năm 2020, tại kết luận số 929/KL-TTCP, Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra hàng loạt sai phạm tại dự án Khu đô thị Đại Ninh, yêu cầu UBND tỉnh Lâm Đồng chấm dứt hoạt động và thu hồi đất dự án. 

Tuy nhiên sau đó, Thanh tra Chính phủ đã có thông báo sửa đổi một số nội dung trong kết luận thanh tra nói trên theo hướng đề nghị UBND tỉnh Lâm Đồng điều chỉnh dự án, gia hạn thời gian đưa đất vào sử dụng.

Liên quan đến dự án này, năm 2023, Bộ Công an đã khởi tố bị can, thi hành lệnh bắt tạm giam đối với các cá nhân: ông Nguyễn Cao Trí; ông Nguyễn Ngọc Ánh, Chánh Thanh tra tỉnh Lâm Đồng; bà Trần Bích Ngọc, Vụ trưởng Vụ I thuộc Văn phòng Chính phủ.